ایران جز ۷ کشور اسلامی تولیدات علمی در دنیا

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، دکتر محمد جواد دهقانی، با تاکید بر اینکه  در مدت ۲۰ سال اخیر، ۷ کشور اسلامی در لیست ۵۰ کشور برتر تولید کننده علم قرار گرفته‌‏اند، گفت: دو کشور ایران و ترکیه با پشت سر گذاشتن دیوار ها و موانع سر راه، در زمره ۲۰ کشور برتر دنیا و به ترتیب در جایگاه‌های ۱۶ و ۱۸ دنیا در تولیدات علمی برتر قرار گرفته‌ و میزان متوسط رشد سالانه تولید علم کشورهای اسلامی در ۲۰ سال اخیر حدود ۳٫۵ برابر متوسط دنیا است.

روند تولید علم در ایران

 وی با اشاره به آخرین گزارش روند تولید علم ایران بر اساس داده‌های پایگاه استنادی (Web of Science (WOS افزود: داده‌های این پایگاه نشان می‏‌دهند مدارک و مقالات علمی ثبت شده توسط پژوهشگران کشور ایران در ۲۰ سال اخیر از ۹۸۳ مدرک در سال ۱۳۷۶ به ۴۹ هزار و ۶۹۶ مدرک تا پایان سال ۱۳۹۶ رسیده است که این عدد نمایانگر افزایش بیش از ۵۰ برابری است.

وی اضافه کرد: در طول این ۲۰ سال بالغ بر ۳۷۴ هزار و ۶۲۲ مدرک علمی در قالب‌‏های مختلف از مقاله علمی پژوهشی در مجلات معتبر، مقالات مروری و کوتاه، کنفرانس‌‏ها و همایش‌‏های بین‌المللی و کتاب در این پایگاه بین‌المللی به ثبت رسیده است که ۷۹٫۱ درصد آن از مقالات اصیل با محتویات ارزشمند در سطح بین‌الملل است.

متوسط رشد ۲۱٫۶۲ درصدی در تولیدات علم

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام  (ISC) با اشاره به نتایج تحلیل‌های انجام شده در گروه علم سنجی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام یادآور شد: نتایج این بررسی نشان داد جمهوری اسلامی ایران در ۲۰ سال اخیر ( ۱۳۹۶-۱۳۷۶) با متوسط رشد سالانه ۲۱٫۶۲ درصد بالاترین نرخ رشد را در دنیا داشته است ضمن آنکه گزارش ۲۴ ژانویه ۲۰۱۸ مؤسسه نیچر ایندکس NATURE INDEX حاکی از آن است که جمهوری اسلامی ایران در دهه اخیر با ۲۲ درصد نرخ رشد سالانه در مقایسه با سایر کشورهای جهان، بزرگ‌ترین جهش علمی را در حوزه‏‌های علوم، فنی و مهندسی را داشته و توانسته است مقام نخست را در جهان کسب کند.

رشد ۲۲ درصدی ایران در ۱۰ سال  اخیر و بزرگترین جهش علمی در حوزه‌های علوم و فنی و مهندسی

دهقانی یادآور شد: نتایج نشان می‌‏دهد از میان کشورهای اسلامی در ۲۰ سال قبل تنها سه کشور ترکیه ( با رتبه ۳۰) ، مصر( رتبه ۴۱) و عربستان ( رتبه ۴۷ ) در میان ۵۰ کشوری که بیشترین کمیت علم دنیا تولید می‌کنند،حضور داشته‌اند. جایگاه جمهوری اسلامی ۵۴ بوده است.

اما در حال حاضر پس از گذشت ۲۰ سال، در ۲۰۱۷، تعداد ۷ کشور اسلامی در لیست ۵۰ کشور برتر تولید کننده علم قرار گرفته‌‏اند، اظهار کرد: کشورهای ایران و ترکیه در زمره ۲۰ کشور برتر دنیا و به ترتیب در جایگاه‌های۱۶ و ۱۸ دنیا قرار گرفته‌اند.

وی با تاکید بر اینکه سهم تمامی کشورهای اسلامی در تولید علم در ۲۰ سال گذشته را از ۱٫۴ درصد به ۸٫۲ درصد افزایش یافته است، گفت: سایر کشورهای اسلامی نیز ازجمله مالزی جایگاه ۲۷ ، عربستان ۳۴ ، مصر ۳۷ ، پاکستان ۳۸ و اندونزی در جایگاه ۴۳ قرار دارند.

میزان تولید دنیا و نیز کشورهای برتر دنیا

میانگین درصد رشد سالانه در ۲۰ سال اخیر	کشور	میزان‌افزایش‌تولیدعلم‌در۲۰سال‌ اخیر	کشور
۲٫۶۴	آمریکا	۱٫۶۸	آمریکا
۱۶	چین	۱۹٫۵	چین
۳٫۷۳	انگلیس	۲٫۰۸	انگلیس
۳٫۵۱	آلمان	۱٫۹۹	آلمان
۱٫۹۰	ژاپن	۱٫۴۶	ژاپن
۲٫۵۲	سوئیس	۱٫۶۵	سوئیس
۳٫۷	کل دنیا	۲٫۱۰	کل دنیا

دهقان با مقایسه ایران با کل کشورهای دنیا در حوزه تولیدات علمی افزود: نتایج این تحلیل نشان می‌‏دهد این میزان بالاترین میزان افزایش در سطح دنیا است.

وی با بیان اینکه میانگین رشد سالانه  کشورهای دنیا در ۲۰ سال اخیر برابر با ۳٫۷ درصد و برای کل کشورهای اسلامی ۱۲٫۸۴ درصد است، ادامه داد: میزان متوسط رشد سالانه تولید علم کشورهای اسلامی در ۲۰ سال اخیر حدود ۳٫۵ برابر متوسط دنیا است.

میزان تولید علم کشورهای اسلامی در زمره ۵۰ کشور برتر دنیا

میانگین درصد رشد سالانه در ۲۰ سال اخیر	کشور	میزان افزایش تولید علم در ۲۰ سال اخیر	کشور
۲۱٫۶۲	ایران	۵۰٫۱۰	ایران
۱۱٫۴۲	ترکیه	۸٫۷	ترکیه
۱۷٫۹۴	مالزی	۲۷٫۱۶	مالزی
۱۲٫۶۸	عربستان	۱۰٫۹	عربستان
۱۶٫۹	پاکستان	۲۲٫۷۳	پاکستان
۱۰٫۱	مصر	۶٫۸۱	مصر
۱۲٫۸۴	کل کشورهای اسلامی	۱۱٫۲۱	کل کشورهای اسلامی

افزایش سهم و جایگاه بین‌المللی ایران در تولید علم برتر سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام اضافه کرد: آخرین اطلاعات استخراج شده از پایگاه شاخص‌های اساسی علم آی.اس.آی (ISI-ESI) نشان می‌دهد تعداد مقالات برتر کشور در سال ۲۰۱۱ برابر با۸۵ مورد بوده که درسال ۲۰۱۲ به ۹۸ مورد و در سال ۲۰۱۳ به ۱۲۹ مورد رسیده است. در سال ۲۰۱۴ این تعداد افزایش یافته و به ۱۷۰ مورد رسید.

وی با بیان اینکه تعداد مقالات یک درصد برتر کشور در سال ۲۰۱۵ به ۲۱۵ مورد، در سال ۲۰۱۶ به ۳۲۸ مورد و در سال ۲۰۱۷ به ۴۳۴ مقاله رسیده است، اظهار کرد: میزان افزایش رشد این مقالات در دو سال اخیر نیز قابل توجه است.

دهقان با بیان اینکه بر همین اساس در سال ۲۰۱۷ رتبه تولید علم برتر کشور به ۲۰ رسیده است، یادآور شد: این در حالی است که رتبه تولید علم کشور در سال ۲۰۱۲ برابر با ۳۷ بود که نشان دهنده ارتقاء۱۷ پله‌ای کشور در سطح بین‌المللی است. همچنین سهم تولید علم برتر کشور در سال ۲۰۱۷ نیز به ۷۳/۲ درصد رسیده است.

به گفته این مقام مسول تولید علم برتر دنیا شامل یک درصد از علمی می‌شود که بر مبنای شاخص تعداد استنادها مشخص می‌‏شود. یک درصد از علم دنیا ۱۸ درصد از استنادهای دنیا را دریافت می‌کند و سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری نیز بر مرجعیت علم بین‌الملل تاکید ویژه‌ای دارد.

روند صعودی مقالات یک درصد برتر ایران در دنیا

وضعیت ایران در شاخص “هرش” (H-index)

دهقان با اشاره به وضعیت ایران در شاخص “هرش” یا H-index  گفت: شاخص “هرش” یکی از متغیرهای مهم در تعیین کیفیت تولید علم است که برای ارزیابی عملکرد علمی پژوهشگران، دانشگاه‌‏ها و کشورها استفاده می‌‏شود.

وی با تاکید بر اینکه شاخص هرش به صورت همزمان کمیت یا تعداد مقالات و نیز کیفیت آن‌ها با توجه به میزان اثرگذاری آن‌ها براساس شاخص استنادهای دریافتی محاسبه می‌شود، افزود: اطلاعات استخراج شده از پایگاه شاخص‏‌های اساسی علم آی.اس.آی (ISI-ESI) نشان می‌‏دهد شاخص هرش جمهوری اسلامی ایران در فاصله زمانی ۲۰۱۲ الی ۲۰۱۷ از ۱۳۲ به ۲۳۹ افزایش یافته که نشان دهنده توجه پژوهشگران کشور به کیفیت تولید علم به طور همزمان با کمیت آن است.

شاخص هرش ایران استخراج شده از ESI

سرپرست پایگاه استنادی ISC  با بیان اینکه کمیت تولید علم در طی سالیان گذشته به عنوان مهم‌ترین معیار برای سنجش رشد و توسعه علمی مورد توجه قرار گرفته است، اظهار کرد: این در حالی است که معیارهایی چون “کسب مرجعیت علمی و فناوری در جهان”، “بهینه سازی عملکرد و ساختار نظام آموزشی و تحقیقاتی کشور”، “تحقق دانشگاه‌های اسلامی مبتنی بر مبانی و ارزش‌های اسلامی”، “افزایش درک اجتماعی از توسعه علم و فناوری”، “افزایش اثربخشی اقتصادی دانشگاه‌ها” و” تحول در تعاملات دانشگاه‌ها” محورهای اصلی سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری بوده است.

وی با بیان اینکه تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش‌های اسلامی هسته اصلی این سیاست‌های کلان علم و فناوری هستند، خاطر نشان کرد: یکی از شاخص‌های  حرکت به سمت مرجعیت علمی جمهوری اسلامی ایران که اولین بند از سند سیاست‌های کلان علم و فناوری است کیفی بخشی به پژوهش‌های علمی انجام شده و دستیابی هر چه بیشتر دانشمندان کشور به منابع هسته است.