ایران جز 7 کشور اسلامی تولیدات علمی در دنیا

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، دکتر محمد جواد دهقانی، با تاکید بر اینکه  در مدت 20 سال اخیر، 7 کشور اسلامی در لیست 50 کشور برتر تولید کننده علم قرار گرفته‌‏اند، گفت: دو کشور ایران و ترکیه با پشت سر گذاشتن دیوار ها و موانع سر راه، در زمره 20 کشور برتر دنیا و به ترتیب در جایگاه‌های 16 و 18 دنیا در تولیدات علمی برتر قرار گرفته‌ و میزان متوسط رشد سالانه تولید علم کشورهای اسلامی در 20 سال اخیر حدود 3.5 برابر متوسط دنیا است.

روند تولید علم در ایران

 وی با اشاره به آخرین گزارش روند تولید علم ایران بر اساس داده‌های پایگاه استنادی (Web of Science (WOS افزود: داده‌های این پایگاه نشان می‏‌دهند مدارک و مقالات علمی ثبت شده توسط پژوهشگران کشور ایران در 20 سال اخیر از 983 مدرک در سال 1376 به 49 هزار و 696 مدرک تا پایان سال 1396 رسیده است که این عدد نمایانگر افزایش بیش از 50 برابری است.

وی اضافه کرد: در طول این 20 سال بالغ بر 374 هزار و 622 مدرک علمی در قالب‌‏های مختلف از مقاله علمی پژوهشی در مجلات معتبر، مقالات مروری و کوتاه، کنفرانس‌‏ها و همایش‌‏های بین‌المللی و کتاب در این پایگاه بین‌المللی به ثبت رسیده است که 79.1 درصد آن از مقالات اصیل با محتویات ارزشمند در سطح بین‌الملل است.

متوسط رشد 21.62 درصدی در تولیدات علم

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام  (ISC) با اشاره به نتایج تحلیل‌های انجام شده در گروه علم سنجی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام یادآور شد: نتایج این بررسی نشان داد جمهوری اسلامی ایران در 20 سال اخیر ( 1396-1376) با متوسط رشد سالانه 21.62 درصد بالاترین نرخ رشد را در دنیا داشته است ضمن آنکه گزارش 24 ژانویه 2018 مؤسسه نیچر ایندکس NATURE INDEX حاکی از آن است که جمهوری اسلامی ایران در دهه اخیر با 22 درصد نرخ رشد سالانه در مقایسه با سایر کشورهای جهان، بزرگ‌ترین جهش علمی را در حوزه‏‌های علوم، فنی و مهندسی را داشته و توانسته است مقام نخست را در جهان کسب کند.

رشد 22 درصدی ایران در 10 سال  اخیر و بزرگترین جهش علمی در حوزه‌های علوم و فنی و مهندسی

دهقانی یادآور شد: نتایج نشان می‌‏دهد از میان کشورهای اسلامی در 20 سال قبل تنها سه کشور ترکیه ( با رتبه 30)، مصر( رتبه 41) و عربستان ( رتبه 47 ) در میان 50 کشوری که بیشترین کمیت علم دنیا تولید می‌کنند،حضور داشته‌اند. جایگاه جمهوری اسلامی 54 بوده است.

اما در حال حاضر پس از گذشت 20 سال، در 2017، تعداد 7 کشور اسلامی در لیست 50 کشور برتر تولید کننده علم قرار گرفته‌‏اند، اظهار کرد: کشورهای ایران و ترکیه در زمره 20 کشور برتر دنیا و به ترتیب در جایگاه‌های16 و 18 دنیا قرار گرفته‌اند.

وی با تاکید بر اینکه سهم تمامی کشورهای اسلامی در تولید علم در 20 سال گذشته را از 1.4 درصد به 8.2 درصد افزایش یافته است، گفت: سایر کشورهای اسلامی نیز ازجمله مالزی جایگاه 27، عربستان 34، مصر 37، پاکستان 38 و اندونزی در جایگاه 43 قرار دارند.

میزان تولید دنیا و نیز کشورهای برتر دنیا

دهقان با مقایسه ایران با کل کشورهای دنیا در حوزه تولیدات علمی افزود: نتایج این تحلیل نشان می‌‏دهد این میزان بالاترین میزان افزایش در سطح دنیا است.

وی با بیان اینکه میانگین رشد سالانه  کشورهای دنیا در 20 سال اخیر برابر با 3.7 درصد و برای کل کشورهای اسلامی 12.84 درصد است، ادامه داد: میزان متوسط رشد سالانه تولید علم کشورهای اسلامی در 20 سال اخیر حدود 3.5 برابر متوسط دنیا است.

میزان تولید علم کشورهای اسلامی در زمره 50 کشور برتر دنیا

افزایش سهم و جایگاه بین‌المللی ایران در تولید علم برتر سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام اضافه کرد: آخرین اطلاعات استخراج شده از پایگاه شاخص‌های اساسی علم آی.اس.آی (ISI-ESI) نشان می‌دهد تعداد مقالات برتر کشور در سال 2011 برابر با85 مورد بوده که درسال 2012 به 98 مورد و در سال 2013 به 129 مورد رسیده است. در سال 2014 این تعداد افزایش یافته و به 170 مورد رسید.

وی با بیان اینکه تعداد مقالات یک درصد برتر کشور در سال 2015 به 215 مورد، در سال 2016 به 328 مورد و در سال 2017 به 434 مقاله رسیده است، اظهار کرد: میزان افزایش رشد این مقالات در دو سال اخیر نیز قابل توجه است.

دهقان با بیان اینکه بر همین اساس در سال 2017 رتبه تولید علم برتر کشور به 20 رسیده است، یادآور شد: این در حالی است که رتبه تولید علم کشور در سال 2012 برابر با 37 بود که نشان دهنده ارتقاء17 پله‌ای کشور در سطح بین‌المللی است. همچنین سهم تولید علم برتر کشور در سال 2017 نیز به 73/2 درصد رسیده است.

به گفته این مقام مسول تولید علم برتر دنیا شامل یک درصد از علمی می‌شود که بر مبنای شاخص تعداد استنادها مشخص می‌‏شود. یک درصد از علم دنیا 18 درصد از استنادهای دنیا را دریافت می‌کند و سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری نیز بر مرجعیت علم بین‌الملل تاکید ویژه‌ای دارد.

روند صعودی مقالات یک درصد برتر ایران در دنیا

وضعیت ایران در شاخص “هرش” (H-index)

دهقان با اشاره به وضعیت ایران در شاخص “هرش” یا H-index  گفت: شاخص “هرش” یکی از متغیرهای مهم در تعیین کیفیت تولید علم است که برای ارزیابی عملکرد علمی پژوهشگران، دانشگاه‌‏ها و کشورها استفاده می‌‏شود.

وی با تاکید بر اینکه شاخص هرش به صورت همزمان کمیت یا تعداد مقالات و نیز کیفیت آن‌ها با توجه به میزان اثرگذاری آن‌ها براساس شاخص استنادهای دریافتی محاسبه می‌شود، افزود: اطلاعات استخراج شده از پایگاه شاخص‏‌های اساسی علم آی.اس.آی (ISI-ESI) نشان می‌‏دهد شاخص هرش جمهوری اسلامی ایران در فاصله زمانی 2012 الی 2017 از 132 به 239 افزایش یافته که نشان دهنده توجه پژوهشگران کشور به کیفیت تولید علم به‌طور همزمان با کمیت آن است.

شاخص هرش ایران استخراج شده از ESI

سرپرست پایگاه استنادی ISC  با بیان اینکه کمیت تولید علم در طی سالیان گذشته به‌‌عنوان مهم‌ترین معیار برای سنجش رشد و توسعه علمی مورد توجه قرار گرفته است، اظهار کرد: این در حالی است که معیارهایی چون “کسب مرجعیت علمی و فناوری در جهان”، “بهینه سازی عملکرد و ساختار نظام آموزشی و تحقیقاتی کشور”، “تحقق دانشگاه‌های اسلامی مبتنی بر مبانی و ارزش‌های اسلامی”، “افزایش درک اجتماعی از توسعه علم و فناوری”، “افزایش اثربخشی اقتصادی دانشگاه‌ها” و” تحول در تعاملات دانشگاه‌ها” محورهای اصلی سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری بوده است.

وی با بیان اینکه تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش‌های اسلامی هسته اصلی این سیاست‌های کلان علم و فناوری هستند، خاطر نشان کرد: یکی از شاخص‌های  حرکت به سمت مرجعیت علمی جمهوری اسلامی ایران که اولین بند از سند سیاست‌های کلان علم و فناوری است کیفی بخشی به پژوهش‌های علمی انجام شده و دستیابی هر چه بیشتر دانشمندان کشور به منابع هسته است.