شاخص آلودگی هوای تهران (AQI) یکی از معیارهای کلیدی برای سنجش کیفیت هوای پایتخت ایران است که به دلیل مشکلات زیست‌محیطی، ترافیک سنگین و صنعتی‌سازی روزافزون، همواره مورد توجه شهروندان و مقامات قرار دارد. تهران به عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان شناخته می‌شود و شاخص آلودگی هوای آن به طور مداوم توسط سازمان‌های معتبر مانند شرکت کنترل کیفیت هوای تهران پایش می‌شود.
در اینجا اطلاعاتی برای آشنایی با شاخص مذکور و شیوه مشاهده نقشه آلودگی برای دانشجویان و اعضای هیات علمی قرار داده‌ایم.
شاخص آلودگی هوای تهران چیست؟
شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index یا AQI) معیاری عددی است که میزان آلودگی هوای یک منطقه را اندازه‌گیری می‌کند. این شاخص به شش دسته تقسیم می‌شود:
-
0-50 (سبز): کیفیت هوا پاک و بدون خطر
-
51-100 (زرد): کیفیت هوا قابل قبول، اما ممکن است برای گروه‌های حساس مشکل‌ساز باشد
-
101-150 (نارنجی): ناسالم برای گروه‌های حساس (کودکان، سالمندان و بیماران تنفسی)
-
151-200 (قرمز): ناسالم برای همه گروه‌ها
-
201-300 (بنفش): بسیار ناسالم
-
301-500 (قهوه‌ای): خطرناک
همچنین، این شاخص بر پایه میانگین ۲۴ ساعته‌ی آلاینده‌هایی چون:
-
ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون (PM2.5)
-
ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون (PM10)
-
دی‌اکسید نیتروژن (NO₂)
-
ازن سطح زمین (O₃)
-
مونوکسید کربن (CO)
-
دی‌اکسید گوگرد (SO₂)
محاسبه می‌شود.
علل اصلی آلودگی هوای تهران
آلودگی هوای تهران نتیجه ترکیبی از عوامل طبیعی و انسانی است که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
-
منابع انسانی (مصنوعی):
-
ترافیک و وسایل نقلیه: تهران با جمعیتی بالغ بر 14 میلیون نفر و حجم بالای وسایل نقلیه، روزانه با ترافیک سنگین مواجه است که منجر به انتشار گازهای آلاینده مانند NO₂ و CO می‌شود.
-
صنایع و کارخانه‌ها: استفاده از سوخت‌های فسیلی مانند مازوت در کارخانه‌های جنوب تهران، به‌ویژه در فصل زمستان، یکی از دلایل اصلی آلودگی است.
-
سایت‌های دفن زباله: سایت آرادکوه در جنوب تهران روزانه بیش از 7,000 تن زباله را بدون بازیافت دفن می‌کند که منجر به انتشار بوی نامطبوع و آلاینده‌هایی مانند دی‌اکسید گوگرد می‌شود.
-
-
منابع طبیعی:
-
گرد و غبار: طوفان‌های گرد و غبار، به‌ویژه در فصل تابستان، کیفیت هوای تهران را به شدت کاهش می‌دهند.
-
جغرافیای تهران: قرار گرفتن تهران در یک کاسه جغرافیایی باعث حبس آلاینده‌ها و تشدید آلودگی در روزهای بدون باد می‌شود.
-
اثرات آلودگی هوا بر سلامت
آلودگی هوای تهران تأثیرات مخربی بر سلامت شهروندان دارد. بر اساس گزارش‌ها، سالانه حدود 40,000 نفر در ایران بر اثر بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. مهم‌ترین اثرات آلودگی هوا عبارتند از:
-
مشکلات تنفسی: ذرات معلق PM2.5 و PM10 می‌توانند باعث بیماری‌هایی مانند آسم، برونشیت و عفونت‌های تنفسی شوند.
-
بیماری‌های قلبی: قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلاینده‌ها خطر سکته قلبی و فشار خون بالا را افزایش می‌دهد.
-
مشکلات عصبی و روانی: مطالعات نشان داده‌اند که آلودگی هوا می‌تواند باعث کاهش تمرکز، اضطراب و افسردگی شود.
-
تأثیر بر گروه‌های حساس: کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن تنفسی یا قلبی بیش از دیگران در معرض خطر هستند.
منابع معتبر برای پایش شاخص آلودگی هوای تهران
برای آگاهی از وضعیت لحظه‌ای شاخص آلودگی هوای تهران، می‌توانید از منابع زیر استفاده کنید:
