بررسی تغییرات شیوه‌نامه انضباطی که از جمله موارد آن می‌توان به حذف مجازات تقلب در پایان‌نامه در یک اقدام قابل‌تامل اشاره کرد.
وزارت علوم در شیوه‌نامه انضباطی جدید دانشجویان، مجازات سنگینی مانند ابطال پایان‌نامه و مدرک تحصیلی برای دانشجویانی که در تهیه آثار علمی تقلب می‌کنند را حذف کرده است. این تصمیم در حالی گرفته شده که تقلب علمی یکی از چالش‌های جدی در نظام آموزش عالی کشور محسوب می‌شود.
در شیوه‌نامه قبلی دانشجویانی که مرتکب تقلب در تهیه پایان‌نامه، مقاله یا سایر آثار علمی می‌شدند، علاوه بر محرومیت از تحصیل، با مجازات ابطال مدرک تحصیلی نیز روبرو می‌شدند. اما در شیوه‌نامه جدید، مجازات این تخلف به مواردی مانند منع موقت از تحصیل کاهش یافته است.
چرا این تغییر ایجاد شده است؟
دلایل این تغییر هنوز به طور کامل روشن نشده است. برخی کارشناسان معتقدند که این تغییر ممکن است به منظور کاهش فشار بر دانشجویان و ایجاد فضای بازتری برای فعالیت‌های پژوهشی صورت گرفته باشد. اما برخی دیگر نگرانند که این تغییر به افزایش موارد تقلب علمی در دانشگاه‌ها منجر شود.
پیامدهای این تغییر
کاهش انگیزه برای پژوهش صادقانه: حذف مجازات سنگین برای تقلب، ممکن است انگیزه دانشجویان برای انجام پژوهش‌های اصیل و مستقل را کاهش دهد.
افزایش تقلب علمی: با کاهش شدت مجازات‌ها، ممکن است شاهد افزایش موارد تقلب در تهیه پایان‌نامه و مقاله باشیم.
تضعیف اعتبار مدارک تحصیلی: افزایش موارد تقلب، به اعتبار مدارک تحصیلی صدمه زده و اعتماد جامعه به نظام آموزش عالی را کاهش می‌دهد.
نگرانی‌های کارشناسان
کارشناسان حوزه آموزش عالی معتقدند که حذف مجازات ابطال مدرک تحصیلی برای متقلبان علمی، پیام اشتباهی را به دانشجویان ارسال می‌کند و ممکن است به ترویج فرهنگ تقلب در دانشگاه‌ها بیانجامد.
آنها معتقدند که برای مقابله با تقلب علمی، باید نظارت‌ها را افزایش داد و مجازات‌های بازدارنده‌تری را در نظر گرفت.
اقدامات لازم پیرامون بازنگری شیوه‌نامه‌‍‌ها
- بازنگری در شیوه‌نامه انضباطی: وزارت علوم باید با توجه به نظرات کارشناسان و جامعه دانشگاهی، مجدداً شیوه‌نامه انضباطی را بازنگری کرده و مجازات‌های مناسب برای تخلفات علمی را در نظر بگیرد.
- تقویت نظارت بر پژوهش‌ها: دانشگاه‌ها باید سیستم‌های نظارتی قوی‌تری برای شناسایی و برخورد با موارد تقلب علمی ایجاد کنند.
- آموزش اخلاق پژوهش: باید به دانشجویان آموزش داده شود که اهمیت پژوهش صادقانه و عواقب تقلب علمی چیست.
- افزایش آگاهی عمومی: باید آگاهی جامعه نسبت به معضل تقلب علمی افزایش یابد و همه افراد در مبارزه با این پدیده مشارکت کنند.