بحران دسترسی دانشگاهیان به پایگاه‌های علمی؛ ضرورت تامین بودجه پایدار
دکتر محمد حسن‌زاده، رئیس شورای تامین منابع علمی کشور، با ابراز نگرانی از احتمال قطع مجدد دسترسی دانشگاه‌ها به پایگاه‌های علمی بین‌المللی، بر ضرورت تامین بودجه پایدار برای خرید اشتراک این پایگاه‌ها تاکید کرد.
وضعیت کنونی دسترسی دانشگاه‌ها به پایگاه‌های علمی
پس از ۵ سال قطع دسترسی، دانشگاه‌های کشور در مرداد ماه سال جاری به‌صورت آزمایشی و موقت به برخی از پایگاه‌های علمی بین‌المللی دسترسی پیدا کردند.
این دسترسی موقت در پی پرداخت بخشی از بدهی‌های انباشته به این پایگاه‌ها و با استفاده از بخشی از منابع صندوق توسعه ملی محقق شد.
اما با پایان یافتن این دوره آزمایشی، آینده دسترسی دانشگاهیان به این منابع حیاتی پژوهشی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.
چالش‌های تامین مالی اشتراک پایگاه‌های علمی
یکی از مهمترین چالش‌ها در این زمینه، تامین مالی پایدار برای خرید اشتراک این پایگاه‌ها است.
دانشگاه‌های کشور به دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای، توانایی تامین کامل هزینه‌های این اشتراک‌ها را ندارند.
از سوی دیگر، نبود یک ردیف بودجه مشخص و پایدار در بودجه‌های دولتی برای این منظور، موجب شده است که تامین مالی این بخش همواره با مشکل مواجه باشد.
ضرورت ایجاد یک ردیف بودجه متمرکز
دکتر حسن‌زاده بر ضرورت ایجاد یک ردیف بودجه متمرکز برای خرید اشتراک پایگاه‌های علمی تاکید کرد و اظهار داشت که این امر باید به‌صورت جدی در برنامه‌ریزی‌های بودجه‌ای کشور لحاظ شود.
وی همچنین بر لزوم همکاری مشترک وزارت علوم، دانشگاه‌ها و دولت برای تامین مالی این بخش تاکید نمود.
پیامدهای قطع دسترسی به پایگاه‌های علمی
قطع دسترسی دانشگاهیان به پایگاه‌های علمی، عواقب جدی برای پژوهش و آموزش عالی کشور در پی خواهد داشت.
از جمله این عواقب می‌توان به کاهش کیفیت پژوهش‌ها، محدود شدن دسترسی به آخرین یافته‌های علمی، کاهش انگیزه پژوهشگران و دانشجویان و در نهایت، تضعیف جایگاه علمی کشور در سطح بین‌المللی اشاره کرد.
راهکارهای پیشنهادی
برای جلوگیری از تکرار بحران قطع دسترسی به پایگاه‌های علمی، پیشنهاد می‌شود:
- ایجاد یک ردیف بودجه پایدار: اختصاص یک ردیف بودجه مشخص و پایدار در بودجه‌های دولتی برای خرید اشتراک پایگاه‌های علمی
- همکاری مشترک نهادهای مختلف: همکاری مشترک وزارت علوم، دانشگاه‌ها و دولت برای تامین مالی این بخش
- توسعه منابع داخلی: حمایت از تولید محتوا و پایگاه‌های اطلاعاتی داخلی ب
- بهینه‌سازی استفاده از منابع موجود: بهره‌برداری بهینه از منابع موجود و جلوگیری از هدررفت آن‌ها
نتیجه‌گیری
تامین دسترسی پایدار دانشگاهیان به پایگاه‌های علمی، یکی از ضروریات توسعه علمی و پژوهشی کشور است. برای تحقق این هدف، نیازمند همکاری و همدلی تمامی ذینفعان از جمله دولت، دانشگاه‌ها و پژوهشگران هستیم.