هر زمانی که صحبت از راه‌آهن می‌شود، به یاد قطار می‌افتیم و مسافرت‌‌‌هایی که با این وسیله انجام داده‌ایم. اما حقیقت این است که حوزه‌ی مطالعات و فعالیت رشته مهندسی راه آهن به‌مراتب فراتر از قطار می‌رود.
مهندسی راه آهن یک حوزه تخصصی در حمل و نقل و مهندسی عمران است. مهندسی راه آهن یک رشته مهندسی چند تخصص در بخش حمل و نقل و مهندسی عمران است. این یک زمینه تخصصی با توابع متعدد یا زمینه‌های تخصصی است که می‌تواند بسیار خاص و تخصصی یا گسترده باشد.
با این حال، بخش راه آهن در یکی از محیط‌های فوق العاده پیچیده و چالش برانگیز زمینه‌های بسیار سودمندی را در کنار خود به همراه دارد که می‌تواند بالاترین اعتبار را به همراه داشته باشد. راه آهن یک سیستم فوق العاده پیچیده و گران قیمت است که منحصراً برای عبور کارآمد قطارها برای حمل و نقل افراد، بارها و تجهیزات طراحی شده است. قطارهای فوق العاده پیشرفته‌ای که از شبکه‌های ریلی استفاده می‌کنند وسایل نقلیه گران قیمتی هستند و بنابراین یک مهندس راه آهن همیشه با چالش‌های مختلفی روبرو است.
امروزه با گسترش صنعت حمل و نقل ریلی و کاربرد فراوان این رشته در حوزه‌ی شهری و کشوری، فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند با کسب مهارت‌های مورد نیاز، موقعیت شغلی مناسبی داشته باشند. یکی از دلایل بسیار مهمی که می‌توان به آن اشاره کرد، امنیت بیشتر سفر‌های ریلی در مقایسه با سایر روش‌های حمل و نقل است که باعث شده تا فراهم کردن زیرساخت‌ها، امری حائز اهمیت باشد. انتخاب رشته مهندسی راه آهن را با موارد زیر در نظر بگیرید.
رشته مهندسی راه آهن
هدف از رشته مهندسی راه آهن، طراحی، نگهداری و توسعه سیستم حمل و نقل ریلی است. همچنین وظیفه یک مهندس راه آهن طراحی، مدیریت، برنامه‌ریزی، تاسیس و نگهداری خطوط ریلی، ساخت انواع ماشین‌ها و سیستم حمل و نقل ریلی است.
مهندسی راه آهن شاخه‌ای از مهندسی عمران به معنای گسترده‌تر آن است. این بخش با ساخت، موقعیت و نگهداری راه آهن سرو کار دارد.
بسته به نقش‌های تعیین شده در شعبه مهندسی راه آهن، یک مهندس در طراحی، نگهداری، ساخت و ساز و انجام کارهای مختلف قطارها و سیستم‌های ریلی که شامل نظارت و کنترل قطارها و شبکه‌های ریلی است، نقش دارد.
مهندسان راه آهن را می‌توان درگیر طراحی، روش ساخت، کارهای تعمیر و نگهداری، بهره برداری از قطارها و سیستم‌های قطار دانست و همچنین در زیرساخت‌های لازم برای راه آهن، در بخش خصوصی یا بخش دولتی مرتبط است.
مهندسان راه آهن می‌توانند مهندسان مکانیک، برق، مهندسین عمران (سازه یا پل) ، مهندسین وسایل نقلیه نورد، مهندسین نقشه، معماری، مدیران متخصص و مهندسین رابط باشند. هر رشته دارای بخشها و تخصص‌های مختلفی است.
مهندسان راه آهن مهارت طراحی مکانیکی و دانش سیستم‌های پیشرانه را دارند که به آنها امکان طراحی شناورهای قطار را می‌دهد. مهندسان راه آهن بیشتر در محل نظارت بر سیستم ریلی یا انجام هرگونه عملکرد میدانی را می‌دیدند.
گرایش ها
- خط و سازه های ریلی
- حمل و نقل ریلی
- ماشین های ریلی
همچنین ادامه‌ی تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز مهیا است که در زیر به گرایش‌های این رشته در تحصیلات تکمیلی اشاره شده است:
کارشناسی ارشد
- حمل و نقل ریلی
- راه آهن برقی
- ماشین ریلی
- خطوط
- کنترل و علائم
دکترا
- ماشین ریلی
- خط و سازه های ریلی
- کنترل و علائم
در رشته‌های مهندسی، تسلط بر کار با رایانه و آشنایی با نرم‌افزارهای مرتبط تاثیر زیادی در موفقیت فرد دارد. ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که اگر دانشجویان این رشته، با نرم افزارهای زیر آشنایی داشته باشند، می‌توانند فرصت شعلی بهتری را برای خود فراهم کنند:
آینده شغلی مهندسی راه آهن
مهندسی راه آهن در ایران و دنیا، به دلیل اهمیت حمل و نقل ریلی و نقش کلیدی آن در جابجایی کالا و مسافر، مهندسی راه آهن با آینده شغلی مناسب محسوب می‌شود.عوامل متعددی بر چشم انداز شغلی آن تاثیرگذارند. در مجموع، مهندسی راه آهن با توجه به نیاز روزافزون به حمل و نقل ریلی و تنوع شغلی که دارد، می‌تواند انتخاب مناسبی برای دانشجویانی باشد که به دنبال یک شغل با آینده شغلی روشن هستند. که در ادامه به بررسی برخی از آنها می‌پردازیم
رشد تقاضا
با توجه به افزایش جمعیت و نیاز به جابجایی بیشتر، تقاضا برای حمل و نقل ریلی در حال افزایش است. این امر به نوبه خود، نیاز به مهندسین راه آهن را در بخش‌های مختلفی مانند طراحی، ساخت، نگهداری و بهره‌برداری از خطوط راه آهن افزایش می‌دهد
نوآوری و فناوری
استفاده از نوآوری‌ها و فناوری‌های جدید در صنعت ریلی، مانند سیستم‌های سیگنالینگ پیشرفته، قطارهای پرسرعت و سیستم‌های اتوماسیون، به نیاز به مهندسین با مهارت‌های تخصصی در این زمینه‌ها منجر می‌شود. ایران نیز در حال توسعه و نوسازی شبکه ریلی خود است و به همین دلیل، به مهندسین راه آهن با دانش روز در زمینه‌های مختلف این صنعت نیاز دارد.
گرایش‌های مختلف
مهندسی راه آهن دارای گرایش‌های مختلفی مانند خطوط راه آهن، ابنیه فنی، ماشین‌های ریلی، حمل و نقل ریلی و برق راه‌آهن است. این موضوع به فارغ‌التحصیلان و انعطاف‌پذیری لازم برای انتخاب شغل متناسب با علایق و مهارت‌های خود را می‌دهد.
بازار کار
با توجه به نیاز روزافزون به حمل و نقل ریلی، بازار کار برای مهندسین راه آهن در ایران و سایر کشورهای دنیا خوب ارزیابی می‌شود. درآمد مهندسین راه آهن نیز در مقایسه با سایر رشته‌های مهندسی در حد متوسط است.
نقاط قوت
- بازار کار مناسب: تقاضا برای مهندسین راه آهن در حال افزایش است و این موضوع به معنای وجود فرصت‌های شغلی متعدد برای فارغ‌التحصیلان است.
- تنوع شغلی: مهندسین راه آهن می‌توانند در بخش‌های مختلفی مانند طراحی، ساخت، نگهداری و بهره‌برداری از خطوط راه آهن مشغول به کار شوند.
- نوآوری و فناوری: صنعت ریلی به طور مداوم در حال تحول و پیشرفت است و این موضوع به معنای وجود فرصت‌های یادگیری و رشد برای مهندسین این گرایش است.
نقاط ضعف
- شرایط کاری سخت: برخی از مشاغل در مهندسی راه آهن، مانند کار در خطوط ریلی، می‌تواند سخت و طاقت‌فرسا باشد.
- فشار کاری بالا: مهندسین راه آهن به خصوص در پروژه‌های بزرگ، ممکن است با فشار کاری بالا روبرو باشند.
- نیاز به تحصیلات تکمیلی: برای دسترسی به موقعیت‌های شغلی بهتر در مهندسی راه آهن، معمولاً نیاز به تحصیلات تکمیلی مانند کارشناسی ارشد یا دکترا وجود دارد.
نکاتی برای موفقیت در شاخه مهندسی راه آهن
همانطور که قبلاً اشاره شد، مهندسی راه آهن با توجه به نیاز روزافزون به حمل و نقل ریلی و تنوع شغلی که دارد، می‌تواند انتخاب مناسبی برای دانشجویانی باشد که به دنبال یک شغل با آینده شغلی روشن هستند.
انتخاب گرایش مناسب
با توجه به علایق و مهارت‌های خود، گرایش مناسب را انتخاب کنید.
کسب مهارت‌های عملی
در کنار تحصیلات دانشگاهی، سعی کنید مهارت‌های عملی خود را نیز از طریق کارآموزی و پروژه‌های عملی افزایش دهید.
به روز بودن
با مطالعه مقالات و شرکت در دوره‌های آموزشی، دانش خود را در زمینه‌های جدید صنعت ریلی به روز نگه دارید.
ارتباط با متخصصان
با مهندسین شاغل در این گرایش ارتباط برقرار کنید و از تجربیات آنها استفاده کنید.
نرم افزار مهندسی راه آهن
نرم افزارهای متعددی در راه آهن مورد استفاده قرار می‌گیرند که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. علاوه بر نرم افزارهای فوق، نرم افزارهای دیگری نیز در گرایش راه آهن مورد استفاده قرار می‌گیرند که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. انتخاب نرم افزار مناسب به نیاز کاربر و نوع فعالیتی که انجام می‌دهد بستگی دارد. این نرم افزارها را می‌توان به دسته‌های کلی زیر تقسیم کرد:
طراحی
- AutoCAD: این نرم افزار برای طراحی دو بعدی و سه بعدی انواع اجزاء خطوط راه آهن مانند ریل، پل، تونل و ایستگاه‌ها استفاده می‌شود.
- Civil 3D: این نرم افزار نیز برای طراحی دو بعدی و سه بعدی خطوط راه آهن و همچنین محاسبات مربوط به آن مانند زهکشی، خاکبرداری و حجم مصالح به کار می‌رود.
- Bentley Rail Track: این نرم افزار به طور خاص برای طراحی خطوط راه آهن و محاسبات مربوط به آن مانند هندسه خط، شیب و قوس‌ها استفاده می‌شود.
تحلیل
- ANSYS: این نرم افزار برای تحلیل تنش و کرنش در اجزاء خطوط راه آهن مانند ریل، پل و تونل به کار می‌رود.
- Abaqus: این نرم افزار نیز برای تحلیل تنش و کرنش و همچنین تحلیل دینامیکی خطوط راه آهن استفاده می‌شود.
- GeoStudio: این نرم افزار برای تحلیل پایداری خاک و شیب‌ها در خطوط راه آهن به کار می‌رود.
شبیه سازی
- Train Simulator: این نرم افزار برای شبیه سازی رانندگی قطار و آموزش رانندگان استفاده می‌شود.
- Rail Simulator: این نرم افزار نیز برای شبیه سازی رانندگی قطار و همچنین مدیریت خطوط راه آهن به کار می‌رود.
- SimRail: این نرم افزار برای شبیه سازی ترافیک ریلی و برنامه ریزی حمل و نقل استفاده می‌شود.
مدیریتی
- SAP ERP: این نرم افزار برای مدیریت منابع سازمانی در شرکت‌های راه آهن استفاده می‌شود.
- Oracle E-Business Suite: این نرم افزار نیز برای مدیریت منابع سازمانی و همچنین مدیریت زنجیره تامین در شرکت‌های راه آهن به کار می‌رود.
- Maximo Asset Management: این نرم افزار برای مدیریت دارایی‌های شرکت‌های راه آهن مانند ریل، پل، قطار و تجهیزات استفاده می‌شود.
آموزشی
- Autodesk Inventor: این نرم افزار برای آموزش طراحی سه بعدی به دانشجویان مهندسی راه آهن استفاده می‌شود.
- MATLAB: این نرم افزار برای آموزش برنامه نویسی و حل مسائل مهندسی به دانشجویان مهندسی راه آهن به کار می‌رود.
- GSP: این نرم افزار برای آموزش شبیه سازی خطوط راه آهن به دانشجویان مهندسی راه آهن استفاده می‌شود.
در صورتی که قصد انتخاب رشته ریاضی را در آزمون سراسری ۹۸ دارید، می‌توانید مهندسی راه آهن را به‌‌عنوان یکی از گزینه‌ها مد نظر داشته باشید. امیدواریم در انتخاب گرایش راه آهن موفق باشید.
