با توجه به اینکه زبان‌عربی، زبان قرآن محسوب می‌شود، فراگیری و آشنایی با این زبان امر بسیار مهمی است. به همین دلیل رشته دبیری زبان و ادبیات عرب در دانشگاه‌های ایران تدریس می‌شود.
در رژیم منحوس گذشته به علت تسلط جوامع غربی و دور نگاهداشتن جامعه اسلامی ایران از آشنایی به فرهنگ و علوم اسلامی نه تنها این آموزش مورد توجه نبود بلکه در مسیر آموزش این زبان هم موانعی ایجاد می‌شد.
با توجه به اهمیت زبان عربی در نظام جمهوری اسلامی و اینکه فرهنگ اسلامی بهترین پل ارتباطی بین کشورهای اسلامی است. توجه به زبان عربی و آموزش کارشناسی که بتوانند مروج این رشته باشد در سطوح مختلف مهم و دشوار است.
رشته دبیری زبان و ادبیات عرب
برای انتخاب رشته مناسب آشنایی کامل با رشته مورد نظر از نکات مهمی است که باید مدنظر داوطلبان قرار گیرد.
این رشته با کتاب عربی که در دوران دبیرستان تدریس می‌شود مقداری متفاوت است. علاقه‌مندان به این گرایش باید در ابتدا به ادبیات فارسی و پیرو آن به ادبیات عرب تسلط کامل داشته باشند.
رشته دبیری‌زبان و ادبیات عرب برخلاف سایر رشته‌های مربوط به زبان دوم فقط از داوطلبان علوم انسانی پذیرش دانشجو دارد و داوطلبان رشته‌های تجربی و ریاضی امکان تحصیل در این رشته را ندارند.
برای تحصیل در این رشته افراد باید شور و علاقه زیادی داشته باشند و درس ادبیات فارسی را در سطح بالایی تسلط داشته باشد تا بتواند این رشته را با انگیزه دنبال کند. با وجود اینکه این رشته جز رشته‌های زبان خارجی است اما رشته شناور نیست و فق در زیر گروه علوم انشانی وجود دارد و افرادی که در این رشته تحصیل کرده‌اند می‌توانند این رشته را انتخاب کنند. اما پیشنهاد برای شناور شدن این رشته همیشه بوده است به این علت که ممکن است شخص رشته تحصیلی دیگری در دبیرستان داشته باشد و در درس عربی قوی باشد و بتواند از پس این رشته بربیاید.
گرایش‌های دبیری‌زبان و ادبیات عرب در کارشناسی ارشد
این رشته به‌طور کلی در ۲ گرایش مترجمی و ادبیات در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه‌های کشورمان ارائه می‌شود. گرایش ادبیات نسبت به گرایش مترجمی عمومی‌تر است و در همه‌ی دانشگاه‌های سراسری و آزاد تدریس می‌شود. گرایش مترجمی برخلاف ادبیات تنها در ۲ دانشگاه تهران و دانشگاه اصفهان ارائه می‌شود.
در حال حاضر، تنوع گرایش‌های کارشناسی ارشد رشته دبیری‌زبان و ادبیات عرب در دانشگاه‌های مختلف ایران یکسان نیست و هر دانشگاه ممکن است گرایش‌های خاص خود را ارائه کند. با این حال، برخی از گرایش‌های رایج در این دبیری زبان و ادبیات عرب عبارتند از:
گرایش ادبیات عرب
این گرایش به مطالعه عمیق متون ادبی عرب در دوره‌های مختلف (جاهلی، اسلامی، معاصر) و تحلیل و نقد آثار ادبی می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی به تدریس دروس ادبیات عرب بپردازند و یا در زمینه‌های پژوهشی فعالیت کنند.
گرایش زبانشناسی عربی
این گرایش به مطالعه علمی زبان عربی از نظر ساختاری، آوایی، صرف و نحو می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی به تدریس دروس زبانشناسی عربی بپردازند و یا در زمینه‌های پژوهشی فعالیت کنند
گرایش ترجمه
این گرایش به آموزش مهارت‌های ترجمه از زبان عربی به فارسی و بالعکس می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند به عنوان مترجم در نهادها و سازمان‌های مختلف دولتی و غیردولتی مشغول به کار شوند.
گرایش فرهنگ و تمدن اسلامی
این گرایش به مطالعه تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی به تدریس دروس مربوط به فرهنگ و تمدن اسلامی بپردازند و یا در زمینه‌های پژوهشی فعالیت کنند.
انتخاب گرایش مناسب در کارشناسی ارشد دبیری‌زبان و ادبیات عرب، به علاقه‌ها، استعدادها و اهداف شغلی دانشجویان بستگی دارد. دانشجویان باید قبل از انتخاب گرایش، اطلاعات کافی در مورد هر گرایش کسب کنند و با مشاوران تحصیلی مشورت کنند.
توانایی‌های مورد نیاز در گرایش دبیری‌زبان و ادبیات عرب
فارغ‌التحصیلان دبیری‌زبان و ادبیات عرب می‌توانند به معلمان توانمند و موفقی تبدیل شوند و نقش موثری در آموزش و پرورش نسل آینده ایفا کنند. برای موفقیت در دبیری‌زبان و ادبیات عرب، دانشجویان و فارغ‌التحصیلان باید از توانایی‌ها و مهارت‌های مختلفی برخوردار باشند. برخی از مهم‌ترین این توانایی‌ها و مهارت‌ها عبارتند از:
- علاقه و انگیزه به زبان و ادبیات عرب
- تسلط به ادبیات فارسی
- تسلط به زبان عربی
- آشنایی با تاریخ عرب
- دانش عمیق و گسترده از قواعد و دستور زبان عربی
- آشنایی با تاریخ و فرهنگ عربی
- دانش ترجمه از فارسی به عربی و بالعکس
مهارت‌های فردی
- انضباط و پشتکار
- صبوری و دقت
- خلاقیت و ابتکار
- توانایی حل مسئله
- مهارت‌های ارتباطی قوی
- تعهد به اخلاق حرفه‌ای
آینده شغلی دبیری زبان و ادبیات عرب در ایران
از مهم‌ترین مراکز جذب فارغ‌التحصیلان دبیری زبان و ادبیات می‌توان به وزارت آموزش و پرورش اشاره کرد که به‌‌عنوان معلم عربی در مدارس می‌توانید مشغول به کار شوید. از دیگر مراکز موسسات و مراکز خصوصی که به آموزش زبان عربی می‌پردازند می‌توان اشاره کرد. آنها می‌توانند در آزمون‌های قوه قضائیه شرکت کرده و مترجم رسمی دادگستری شوند. البته دایره این کار بسیار محدود است و هر ساله قوه قضائیه به تعداد محدودی از متقاضیان مجوز می‌دهد.
به‌‌عنوان مترجم در سفارت خانه‌های کشورهای عربی، وزارت خانه‌های کشور و همچنین مترجم و رایزن فرهنگی در سازمان حج و زیارت. کار در دفتر روزنامه‌ها، نشریات، مجلات و موسسات فرهنگی و پژوهشی، به‌‌عنوان مترجم و محقق. ترجمه متون و کتب عربی؛ بازار کتاب ما نیاز مبرمی به مترجمانی دارد که به زبان عربی و کار ترجمه مسلط باشند.
فارغ‌التحصیلان رشته دبیری زبان و ادبیات عرب در ایران، می‌توانند در زمینه‌های مختلفی مشغول به کار شوند. برخی از مهم‌ترین این زمینه‌ها عبارتند از:
آموزش و پرورش
- مدارس دولتی و غیر دولتی: معلم زبان عربی در مقاطع مختلف تحصیلی (ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان)
- مدارس بین‌المللی: معلم زبان عربی برای دانش‌آموزان غیرا ایرانی
- مرکز آموزشی و علمی: مدرس دوره‌های آموزشی زبان عربی، مکالمه عربی، ترجمه عربی و …
آموزش عالی
- دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی: مدرس دروس مختلف زبان عربی، ادبیات عرب، تاریخ و فرهنگ عربی
- محقق: در زمینه‌های مختلف زبانشناسی عربی، ادبیات عرب، تاریخ و فرهنگ عربی
نهادها و سازمان‌های دولتی
- وزارت آموزش و پرورش: متخصص برنامه‌ریزی درسی، مترجم، کارشناس تالیف کتب درسی و …
- وزارت امور خارجه: مترجم، کارشناس امور بین‌الملل و …
- سازمان صدا و سیما: مترجم، گوینده، نویسنده برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی و …
- نهادهای نظامی و انتظامی: مدرس زبان عربی، مترجم و …
نهادها و سازمان‌های غیردولتی
- موسسات فرهنگی و هنری: مدرس زبان عربی، مترجم، نویسنده، محقق و …
- موسسات آموزشی زبان: مدرس زبان عربی، مترجم، مشاور تحصیلی و …
- شرکت‌های خصوصی: مترجم، کارشناس امور بین‌الملل، بازاریاب و …
کار آزاد
- مترجم: ترجمه متون مختلف از فارسی به عربی و بالعکس
- مدرس خصوصی: تدریس خصوصی زبان عربی به دانش‌آموزان و دانشجویان
- نویسنده: تالیف کتاب و مقاله در زمینه‌های مختلف زبان عربی، ادبیات عرب، تاریخ و فرهنگ عربی
- راهنمای تور: راهنمای تورهای زیارتی و سیاحتی به کشورهای عربی
نکته مهم درباره دبیری‌زبان و ادبیات عرب
فرصت‌های شغلی برای فارغ‌التحصیلان تا حد زیادی به مهارت‌ها و توانایی‌های آنها، مانند تسلط به زبان عربی، مهارت‌های ترجمه، آشنایی با ادبیات عرب، دانش تاریخ و فرهنگ عربی، مهارت‌های ارتباطی و … بستگی دارد.
با تلاش و پشتکار، و با ارتقای مهارت‌ها و توانایی‌های خود، آنها می‌توانند در زمینه‌های مختلف شغلی مرتبط با زبان و ادبیات عرب، به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کنند.
