زیست‌شناسی علم زندگی است. زیست شناسان ساختار، عملکرد، رشد، منشا، تکامل وتوزیع ارگان‌های زنده را مورد مطالعه قرار می‌دهند. هدف رشته زیست شناسی تربیت کارشناسانی متخصص و متعهد است که به مفاهیم اساسی این رشته تسلط داشته باشند و جنبه‌های کاربردی این رشته را با گذراندن واحدهای مربوطه بشناسند و نیازهای جامعه را برطرف سازند.
زیست شناسی، مطالعه موجودات زنده و فرآیندهای حیاتی آن‌ها است. این رشته با تمام جوانب فیزیک وشیمیایی زندگی سروکار دارد. گرایش مدرن به تحقیق مقطعی و اتحاد دانش علمی و تحقیق از زمینه‌های مختلف منجر به همپوشانی قابل توجهی در حوزه زیست شناسی با سایر رشته‌های علمی شده است. به‌‌عنوان مثال اصول مدرن رشته‌های دیگر – شیمی، پزشکی و فیزیک – در زمینه‌هایی مانند بیوشیمی، زیست پزشکی و بیوفیزیک با زیست شناسی ادغام شده است. زیست شناسی برای سهولت مطالعه به شاخه‌های جداگانه تقسیم می‌شود، اگرچه تمام زیرمجموعه‌ها با اصول اساسی در ارتباط هستند. در حالی که مرسوم است مطالعه گیاهان (گیاه شناسی) از حیوانات (جانورشناسی) و بررسی ساختار ارگانیسم‌ها (مورفولوژی) از عملکرد (فیزیولوژی) جدا شود، همه موجودات زنده به‌طور مشترک در برخی بیولوژیکی مشترک هستند پدیده‌ها – به‌‌عنوان مثال، ابزارهای مختلف تولید مثل، تقسیم سلولی و انتقال مواد ژنتیکی یکسان است.
آشنایی با زیشت شناسی
زیست شناسی یک علم طبیعی است که زندگی و موجودات زنده را مورد مطالعه قرار می‌دهد، از جمله ساختار فیزیکی، فرآیندهای شیمیایی، فعل و انفعالات مولکولی، مکانیسم‌های فیزیولوژیکی، توسعه و تکامل. علی رغم پیچیدگی این علم، برخی از مفاهیم وحدت بخش، آن را در یک زمینه منسجم و واحد ادغام می‌کنند. زیست شناسی سلول را به‌‌عنوان واحد اساسی حیات، ژن‌ها را به‌‌عنوان واحد اساسی وراثت و تکامل را به‌‌عنوان موتوری معرفی می‌کند که باعث ایجاد و انقراض گونه‌ها می‌شود. ارگانیسم‌های زنده سیستم‌های باز هستند که با تبدیل انرژی و کاهش آنتروپی موضعی خود زنده می‌مانند تا شرایط پایدار و حیاتی را که به‌‌عنوان هموستاز تعریف می‌شود، حفظ کنند.
زیرشاخه‌های زیست شناسی توسط روش‌های تحقیقاتی به کار رفته و نوع سیستم مورد مطالعه تعریف می‌شوند: زیست شناسی نظری از روش‌های ریاضی برای فرموله کردن مدل‌های کمی استفاده می‌کند در حالی که زیست شناسی تجربی آزمایش‌های تجربی را برای آزمایش اعتبار نظریه‌های پیشنهادی و درک مکانیسم‌های اساسی زندگی و چگونگی آن انجام می‌دهد. حدود ۴ میلیارد سال پیش از طریق افزایش تدریجی پیچیدگی سیستم از ماده غیر زنده ظاهر و تکامل یافت.
زیست شناسی
زیست شناسی علم زندگی است. نام آن از کلمات یونانی “bios” (زندگی) و “Logos” (مطالعه) گرفته شده است. زیست شناسان ساختار، عملکرد، رشد ، منشاء، تکامل و توزیع موجودات زنده را مطالعه می‌کنند. به‌طور کلی حداقل نه زمینه زیست شناسی وجود دارد که هر یک از آن‌ها از چندین زیرمجموعه تشکیل شده است.
بیوشیمی: مطالعه مواد مادی که موجودات زنده را تشکیل می‌دهند.
گیاه شناسی: مطالعه گیاهان از جمله کشاورزی
زیست شناسی سلولی: مطالعه واحدهای اساسی سلولی موجودات زنده
بوم شناسی: مطالعه نحوه ارتباط ارگانیسم‌ها با محیط آن‌ها
زیست شناسی تکاملی: مطالعه منشأ و تغییر در تنوع زندگی در طول زمان
ژنتیک: مطالعه وراثت
بیولوژی مولکولی: مطالعه مولکول‌های بیولوژیکی
فیزیولوژی: مطالعه عملکردهای موجودات زنده و قسمت‌های آن‌ها
جانورشناسی: مطالعه حیوانات از جمله رفتار حیوانات
واقعیت این است که این زمینه‌ها با هم همپوشانی دارند. بدون اطلاع زیادی درباره تکامل، فیزیولوژی و محیط زیست، مطالعه جانورشناسی غیرممکن است. شما نمی‌توانید زیست شناسی سلولی را بدون دانستن بیوشیمی و زیست شناسی مولکولی مطالعه کنید.
چارچوب درک رشته
تمام شاخه‌های زیست شناسی را می‌توان در چارچوب پنج درک اساسی درباره موجودات زنده یکپارچه کرد. بررسی جزئیات این پنج ایده باعث جذابیت بی‌پایان تحقیقات بیولوژیکی می‌شود:
- نظریه سلولی: تئوری سلول سه بخش وجود دارد – سلول واحد اساسی زندگی است، تمام موجودات زنده از سلول تشکیل شده‌اند و تمام سلول‌ها از سلول‌های از قبل موجود، به‌وجود می‌آیند.
- انرژی: همه موجودات زنده به انرژی نیاز دارند و انرژی بین جانداران و بین ارگانیسم‌ها و محیط زیست جریان می‌یابد.
- وراثت: همه موجودات زنده دارای DNA و اطلاعات ژنتیکی ساختار و عملکرد همه سلول‌ها هستند.
- تعادل: همه موجودات زنده باید هموستاز را حفظ کنند ، حالت تعادل متعادل بین ارگانیسم و محیط آن.
- تکامل: این مفهوم کلی وحدت بخش زیست شناسی است. تکامل تغییر در طول زمان است که موتور تنوع زیستی است.
این رشته یکی از رشته‌های مطرح در علوم تجربی است و بسیاری از دانش‌آموزان به‌دلیل علاقه به این درس در زمان انتخاب رشته برای دانشگاه این رشته را انتخاب می‌کنند.
برنامه‌هاى آموزشى دوره‌هاى کارشناسى زیست شناسی به این شکل ارائه می‌شود:
۱. دبیرى زیست شناسی و زیست شناسی عمومى
۲. رشته زیست شناسی در گرایش‌هاى (علوم گیاهی، علوم جانوری، علوم میکروبیولوژی، علوم سلولى و مولکولی)
گرایش‌های کارشناسی ارشد زیست شناسی
- زیست شناسی گیاهی
- زیست شناسی جانوری
- زیست شناسی سلولی و مولکولی
زیست شناسی سلولی و مولکولی در مقطع ارشد دارای چندین گرایش است ازجمله: گرایش‌های علوم سلولی و مولکولی، ژنتیک، میکروبیولوژی، بیوشیمی، بیوفیزیک؛ از گرایش‌های زیست فناوری در مقطع کارشناسی ارشد می‌توان به گرایش‌های مولکولی، میکروبی، دریا، صنعت و محیط زیست اشاره کرد. زبان عمومی و تخصصی، میکروبیولوژی، سلولی و مولکولی، ویروس شناسی، قارچ شناسی و ایمنی‌شناسی، بیوفیزیک و ژنتیک از دروس اصلی آزمون کارشناسی ارشد زیست شناسی سلولی و مولکولی هستند.
بازار کار
زیست شناسی دارای گرایش‌های مختلفی است و با توجه به فرصت‌های شغلی که هریک از این گرایش‌ها داراست بازار کار متفاوتی در پیش رو دارند. به صورت کلی موقعیت‌های شغلی که می‌توان برای زیست شناسی نام برد موارد زیر است: دبیری، مراکز تحقیق بر روی ارزش مواد غذایی، کارشناس آزمایشگاه، پژوهشگاه‌های شرکت‌های نفتی و … است. انتخاب این گرایش را به دانش‌آموزان علاقه‌مند به حوزه علوم تجربی توصیه می‌کنیم.
آینده شغلی زیست شناسی
زیست شناسی به دلیل ماهیت بنیادی و کاربردی آن، چشم انداز شغلی روشنی در آینده دارد. با توجه به روندهای رو به رشد در زمینه هایی مانند پزشکی، کشاورزی، حفاظت از محیط زیست و فناوری زیستی، تقاضا برای متخصصان زیست شناسی در سال های آینده همچنان قوی خواهد بود.
در ادامه به برخی از زمینه های شغلی با پتانسیل رشد بالا در حوزه زیست شناسی اشاره می کنیم:
پزشکی
زیست شناسان در زمینه های مختلف پزشکی از جمله تحقیقات بیماری ها، توسعه داروها، درمان های ژنی و مهندسی بافت نقش حیاتی دارند. پیشرفت های مداوم در این حوزه ها، تقاضا برای متخصصان زیست شناسی با مهارت های تخصصی در این زمینه ها را افزایش خواهد داد.
کشاورزی
با توجه به افزایش جمعیت جهان و نیاز به افزایش تولید غذا به طور پایدار، نقش زیست شناسان در توسعه راه های جدید برای افزایش بهره وری محصولات کشاورزی، بهبود کیفیت مواد غذایی و کاهش اثرات زیست محیطی کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود.
حفاظت از محیط زیست
با چالش های فزاینده ای مانند تغییرات آب و هوایی، آلودگی و تخریب زیستگاه ها، تقاضا برای متخصصان زیست شناسی با تخصص در زمینه های اکولوژی، مدیریت منابع طبیعی و احیای محیط زیست به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
فناوری زیستی
پیشرفت های سریع در زمینه فناوری زیستی، فرصت های شغلی جدیدی را برای زیست شناسان در زمینه هایی مانند مهندسی ژنتیک، بیوتکنولوژی صنعتی، پزشکی مولکولی و بیو انفورماتیک ایجاد خواهد کرد.
