آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا آب یخ می‌زند یا چگونه نایلون ایجاد می‌شود؟ اگر وارد رشته شیمی شویم، خواهیم دید که دو گروه وجود دارد: رشته شیمی کاربردی و رشته شیمی محض. هرچند آن‌ها به هم مرتبط هستند اما تفاوت‌های بسیار منحصر به فردی دارند.
شیمی
اگر وارد حوزه شیمی شویم، خواهیم دید که دو دسته گسترده وجود دارد: شیمی کاربردی و شیمی محض. می‌توانید این دو شاخه را خواهر هم بدانید. اگرچه به هم مرتبط هستند اما تفاوت‌های بسیار منحصر به فردی دارند شیمی محض توانایی مطالعه چیزی برای دانستن خود دانش است. از طرف دیگر، شیمی کاربردی فرآیند استفاده از دانش شیمی برای یک هدف یا کاربرد خاص است.
بیایید به این شکل فکر کنیم، شیمی محض مغز نظری ما در شیمی است. این به معنای ساده این است که شما بهعنوان یک شیمی دان محض دوست دارید تئوری یا اصول مباحث مهم شیمی را بررسی کنید. شیمی کاربردی مغز عملی ما در شیمی است. بهعنوان یک شیمی دان کاربردی، شما در مورد راه‌های مختلف برای حل مشکلات دنیای واقعی تحقیق می‌کنید. اما یک لحظه صبر کنید. آیا می‌دانید شیمی محض می‌تواند به خواهرش کمک کند، شیمی کاربردی؟ بله، می‌تواند! یافته‌های حاصل از تحقیقات شیمی محض می‌تواند یک گام عالی برای تحقیقات شیمی کاربردی باشد. پروژه‌های بسیاری از دانشمندان ایجاد شده است که در مورد چیزی کنجکاو بودند، که در نهایت، منجر به کشف‌های مفید شد.
کاربرد شیمی
ویلهلم رونگن و اکتشافات او منجر به کشف اشعه ایکس شد. او یک دانشمند واقعاً کنجکاو در مورد این موارد بود که “لوله‌های کج” نامیده می‌شود. آموختن هرچه درمورد این لوله‌ها در نهایت منجر به کشف اشعه ایکس شد. ما می‌توانیم از کارهای اولیه او ایده بگیریم و آن را بهعنوان شکلی از تحقیقات شیمی محض دسته‌بندی کنیم. با این حال، توانایی استفاده از آن کار و استفاده از آن برای تولید یک محصول مفید، اشعه ایکس، همان چیزی است که ما شیمی کاربردی می‌نامیم.
در شیمی محض شما به تعیین ترکیب ابتدایی نوع جدیدی از سنگ به‌طور مثال که از مریخ آمده باشد می‌پردازید. شما همچنین ممکن است ساختار سه بعدی آنزیم یک حشره تازه یافته شده را برای علاقه و دانش کاملاً علمی مطالعه کنید. این کار به‌طور معمول توسط یک کمک‌هزینه تأمین می‌شود و در یک ژورنال چاپ می‌شود، که هر دو اقدامات محکمی برای موفقیت تحصیلی هستند.
معرفی رشته شیمی محض
شیمی محض توانایی مطالعه چیزی برای دانش خودتان است. از طرف دیگر، شیمی کاربردی فرآیند استفاده از دانش شما برای هدف و یا کاربرد موردنظر است. شیمی محض مغز تئوری ما از شیمی است؛ به این معنی که، بهعنوان یک شیمیدان محض، شما دوست دارید در مورد نظریه یا اصول شیمی مهم تحقیق کنید. شیمی کاربردی مغز عملی شیمی است. بهعنوان یک شیمی کاربردی، شما به روش‌های مختلف برای حل مشکلات دنیای واقعی تحقیق می‌کنید. اما یک دقیقه صبر کنید؛ آیا می‌دانستید که شیمی محض می‌تواند به خواهرش، شیمی کاربردی کمک کند؟ آره، می‌شه! یافته‌های حاصل از تحقیقات این رشته می‌تواند یک پله‌ی بزرگ برای تحقیقات شیمی کاربردی فراهم کند. پروژه‌های بسیاری وجود دارند که از دانشمندانی تشکیل شده‌اند که در مورد چیزی کنجکاو بودند که در نهایت منجر به کشفیات مفید شد.
رشته شیمی محض
- به‌صورت کلی، دانشمندان دوست دارند تحقیقات انجام دهند و یکی از انواع تحقیقاتی که انجام می‌دهند، تحقیقات محض است. تحقیقات محض شامل چگونه، چه و چرا علم است. از جمله سوالاتی که در این رشته مطرح می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خواص این گاز چیست؟
- این دو ماده شیمیایی با هم چگونه رفتار میکنند؟
- چرا فقط این ماده واکنش نشان می‌دهد؟
شیمی محض آنچه را که شما ممکن است جنبه‌های “خام” ماده بدانید، نگاه می‌کند. اینکه مواد چطور کارها را انجام می‌دهند، چرا این رفتار را بروز می‌دهند و چه چیزی ساخته شده‌اند، همه چیزهایی هستند که شیمی محض سعی در درک آن‌ها دارد. در اصل، شما به تجزیه پیچ و مهره‌های شیمی هستید. شما می‌خواهید ماده را تعریف، توصیف، تشریح و درک کنید.
اگر شما یک فرد کنجکاو هستید که دوست دارد چیزها را از هم جدا کند و ببینید چه چیزی آن‌ها را با هم ترکیب می‌کند، شیمی محض می‌تواند رشته خاص شما باشد. بهعنوان مثال، جیوه عنصر جالبی است زیرا فلزی است که در دمای اتاق مایع است. دانستن اینکه چرا این اتفاق می‌افتد، یک سوال برای این گرایش است. سوال خوب دیگر برای این گرایش شیمی این است که چرا آب هنگام یخ زدن منبسط می‌شود. این موضوع، همچنین یک خاصیت منحصر به فرد در بین عناصر است و یک نکته جالب برای کشف و یادگیری به‌شمار می‌رود.
انتخاب رشته شیمی محض در گرایش‌های معدنی، آلی، تجزیه و شیمی فیزیک امکان‌پذیر است. دانشجویان شیمی کاربردی کمتر در مورد مباحث پایه ای شیمی مطالعه میکنند و دانشجویان این گرایش در مورد مباحثی همانند این مسائل پایه ای و صنایع مربوط به اصول شیمیایی بررسی و مطالعه انجام می‌دهند.
سر فصل دروس و تعداد واحدها
- تعداد کل واحدها : 137 واحد
- دروس عمومی: 20 واحد
- دروس پایه: 26 واحد
- دروس الزامی مشترک : 59 واحد
- دروس الزامی اختصاصی : 17 واحد
- دروس اختیاری : 15 واحد
بعضی از دروس تخصصی
- شیمی دارویی
- شیمی محیط زیست
- سنتز موادآلی
- تجزیه نمونه‌های حقیقی
- اصول بیوشیمی
گرایش‌های ارشد شیمی محض
شیمی محض در مقطع کارشناسی ارشد به گرایش‌های مختلفی تقسیم می‌شود که هر کدام به بررسی تخصصی یک حوزه از علم شیمی می‌پردازند. دانشجویان در هر گرایش با گذراندن دروس تخصصی و انجام کارهای تحقیقاتی، دانش و مهارت خود را در آن حوزه خاص ارتقا می‌دهند.
- شیمی گرایش شیمی فیزیک
- شیمی گرایش شیمی آلی
- شیمی گرایش شیمی و فناوری اسانس
- شیمی گرایش شیمی معدنی
- شیمی گرایش شیمی تجزیه
- شیمی کاربردی
- فیتو شیمی
- نانو شیمی
- آموزش شیمی
- پیشرانه ها
- شیمی گرایش شیمی پلیمر
- علوم و تکنولوژی پلیمر
- شیمی گرایش شیمی دریا
گرایش‌های دکترای
- شیمی گرایش شیمی فیزیک
- شیمی گرایش شیمی آلی
- شیمی گرایش شیمی تجزیه
- شیمی گرایش شیمی معدنی
- شیمی گرایش شیمی کاربردی
- فیتو شیمی
- نانو شیمی
بازار کار آینده رشته شیمی محض: چالش‌ها و فرصت‌ها
رشته شیمی محض به عنوان یکی از پایه‌ای‌ترین علوم طبیعی، نقش کلیدی در پیشرفت فناوری، صنعت و تحقیقات دارد. اما سوال مهم این است: آینده شغلی این رشته در ایران و جهان چگونه خواهد بود؟
فرصت‌های شغلی برای فارغ‌التحصیلان شیمی محض
-
صنایع شیمیایی و پتروشیمی
-
طراحی و کنترل فرآیندهای شیمیایی
-
تحقیق و توسعه (R&D) در تولید مواد جدید
-
نظارت بر کیفیت محصولات (QC/QA)
-
-
صنایع داروسازی و پزشکی
-
سنتز مواد مؤثر دارویی
-
آنالیز و کنترل کیفیت داروها
-
همکاری با مراکز تحقیقاتی پزشکی
-
-
صنایع غذایی و آرایشی
-
توسعه مواد نگهدارنده و افزودنی‌های مجاز
-
فرمولاسیون محصولات آرایشی و بهداشتی
-
-
مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌ها
-
کار در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی
-
تدریس و پژوهش در دانشگاه‌ها
-
همکاری با مراکز علمی بین‌المللی
-
-
صنایع نوپا (های‌تک و نانو)
-
تحقیقات در زمینه نانومواد و کاتالیست‌ها
-
توسعه فناوری‌های سبز (شیمی پایدار)
-
-
حفاظت محیط‌زیست
-
آنالیز آلاینده‌های آب، خاک و هوا
-
طراحی روش‌های کاهش آلودگی صنعتی
-
چالش‌های بازار کار شیمی محض
🔹 رقابت بالا با مهندسان شیمی (در برخی صنایع، مهندسین شیمی ترجیح داده می‌شوند)
🔹 نیاز به تحصیلات تکمیلی (برای موقعیت‌های تحقیقاتی و پردرآمد معمولاً مدرک دکتری نیاز است)
🔹 وابستگی به صنایع بزرگ (در کشورهایی که صنایع شیمیایی قوی ندارند، فرصت‌ها محدودتر است)
🔹 کمبود سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه (به‌ویژه در ایران)
راهکارهای افزایش شانس اشتغال
✅ تخصص‌گرایی (تمرکز بر حوزه‌هایی مانند نانوشیمی، شیمی دارویی یا شیمی محیط‌زیست)
✅ یادگیری مهارت‌های جانبی (مانند برنامه‌نویسی، زبان انگلیسی و کار با نرم‌افزارهای تخصصی)
✅ کارآموزی در صنایع مرتبط (تجربه عملی، مزیت رقابتی ایجاد می‌کند)
✅ مهاجرت تحصیلی یا شغلی (در برخی کشورها مانند آلمان، کانادا و آمریکا تقاضا برای شیمی‌دان‌ها بالاست)
جمع‌بندی: آینده شیمی محض چگونه است؟
-
این رشته پتانسیل بالا در صنایع پیشرفته دارد، اما نیاز به انعطاف و تخصص‌گرایی دارد.
-
در ایران، با چالش‌هایی مثل ضعف صنایع تحقیقات‌محور روبه‌رو است، اما در صورت مهارت‌افزایی می‌توان در بازار جهانی موفق شد.
-
اگر به تحقیق و نوآوری علاقه دارید، شیمی محض می‌تواند آینده‌ای درخشان داشته باشد.
💡 پیشنهاد نهایی:
اگر به این رشته علاقه دارید، بهتر است از همان ابتدا گرایش تخصصی خود را انتخاب کنید و با یادگیری مهارت‌های کاربردی، شانس خود را در بازار کار افزایش دهید.
