رشته علوم آزمایشگاهی یکی از رشته‌های پرطرفدار و کاربردی در حوزه علوم پزشکی است که نقش مهمی در تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری‌ها ایفا می‌کند. این رشته با ترکیب دانش علمی و مهارت‌های عملی، فرصتی منحصربه‌فرد برای علاقه‌مندان به حوزه سلامت فراهم می‌کند. در این مقاله، به معرفی کامل رشته علوم آزمایشگاهی، شرایط ورود، بازار کار، دروس و مهارت‌های مورد نیاز و نکات کلیدی برای انتخاب این رشته می‌پردازیم. اگر به دنبال اطلاعات جامع برای انتخاب رشته علوم آزمایشگاهی هستید، این مطلب برای شما نوشته شده است.
علوم آزمایشگاهی چیست؟
علوم آزمایشگاهی شاخه‌ای از علوم پزشکی است که به بررسی نمونه‌های بیولوژیکی مانند خون، ادرار، بافت‌ها و سایر مایعات بدن برای تشخیص بیماری‌ها، ارزیابی سلامت و کمک به پزشکان در تصمیم‌گیری‌های درمانی می‌پردازد. متخصصان این رشته در آزمایشگاه‌های پزشکی، بیمارستان‌ها، مراکز تحقیقاتی و کلینیک‌ها فعالیت می‌کنند و با استفاده از تجهیزات پیشرفته، آزمایش‌های مختلفی را انجام می‌دهند.
وظایف متخصص علوم آزمایشگاهی
-
انجام آزمایش‌های تشخیصی مانند آزمایش خون، تست‌های میکروبیولوژی و بررسی‌های ژنتیکی
-
تجزیه و تحلیل نتایج آزمایش‌ها و ارائه گزارش به پزشکان
-
کنترل کیفیت تجهیزات آزمایشگاهی و اطمینان از صحت نتایج
-
مشارکت در تحقیقات علمی و توسعه روش‌های جدید تشخیصی
چرا رشته علوم آزمایشگاهی را انتخاب کنیم؟
انتخاب رشته علوم آزمایشگاهی برای افرادی که به علوم پزشکی، تحقیق و کار با تکنولوژی علاقه‌مند هستند، گزینه‌ای ایده‌آل است. در ادامه به برخی از دلایل جذابیت این رشته اشاره می‌کنیم:
1. نقش کلیدی در نظام سلامت
متخصصان علوم آزمایشگاهی به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی نظام سلامت شناخته میشوند. بیش از 70 درصد تشخیص‌های پزشکی به نتایج آزمایش‌های انجام‌شده توسط این متخصصان وابسته است.
2. بازار کار مناسب
با توجه به افزایش نیاز به خدمات تشخیصی و گسترش مراکز درمانی، تقاضا برای فارغ‌التحصیلان این رشته در ایران و جهان رو به افزایش است. فرصت‌های شغلی در بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌های خصوصی، مراکز تحقیقاتی و حتی مهاجرت به کشورهای دیگر از مزایای این رشته است.
3. تنوع در مسیر شغلی
فارغ‌التحصیلان علوم آزمایشگاهی می‌توانند در زمینه‌های مختلفی مانند میکروبیولوژی، هماتولوژی، ایمونولوژی، ژنتیک پزشکی و حتی مدیریت آزمایشگاه فعالیت کنند.
4. درآمد مناسب
متوسط درآمد متخصصان علوم آزمایشگاهی، به‌ویژه در بخش خصوصی و با کسب تجربه، قابل‌توجه است. همچنین امکان راه‌اندازی آزمایشگاه خصوصی با اخذ مجوزهای لازم وجود دارد.
شرایط ورود به رشته علوم آزمایشگاهی
برای ورود به رشته علوم آزمایشگاهی در ایران، داوطلبان باید در کنکور سراسری علوم تجربی شرکت کنند. این رشته در دانشگاه‌های علوم پزشکی ارائه می‌شود و معمولاً در مقطع کارشناسی پذیرش دارد.
شرایط تحصیلی
-
رتبه کنکور: برای قبولی در دانشگاه‌های معتبر مانند دانشگاه علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی یا ایران، نیاز به رتبه زیر 5000 در کنکور سراسری است (بسته به منطقه و سهمیه).
-
ظرفیت پذیرش: ظرفیت پذیرش این رشته در دانشگاه‌های دولتی و آزاد محدود است، بنابراین رقابت بالایی وجود دارد.
-
مدت تحصیل: دوره کارشناسی علوم آزمایشگاهی 4 سال است و شامل دروس تئوری و عملی می‌شود.
مهارت‌های مورد نیاز
-
دقت و توجه به جزئیات
-
توانایی کار با تجهیزات آزمایشگاهی
-
مهارت‌های تحلیلی و حل مسئله
-
علاقه به کار تیمی و ارتباط با پزشکان و بیماران
دروس رشته علوم آزمایشگاهی
دروس این رشته ترکیبی از علوم پایه پزشکی و دروس تخصصی آزمایشگاهی است. برخی از دروس اصلی عبارت‌اند از:
-
دروس پایه: زیست‌شناسی سلولی و مولکولی، شیمی عمومی، فیزیک پزشکی
-
دروس تخصصی: هماتولوژی، میکروبیولوژی، ایمونولوژی، بیوشیمی بالینی، انگل‌شناسی پزشکی
-
کارآموزی: دانشجویان در سال‌های پایانی در آزمایشگاه‌های بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کارآموزی می‌کنند.
بازار کار و فرصت‌های شغلی
فارغ‌التحصیلان علوم آزمایشگاهی می‌توانند در محیط‌های مختلفی مشغول به کار شوند:
-
آزمایشگاه‌های تشخیص پزشکی: بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و آزمایشگاه‌های خصوصی
-
مراکز تحقیقاتی: همکاری در پروژه‌های علمی و تحقیقاتی
-
صنعت داروسازی: کنترل کیفیت داروها و محصولات پزشکی
-
مهاجرت: کشورهای اروپایی، کانادا و استرالیا به متخصصان این رشته نیاز دارند و مدارک ایرانی با گذراندن دوره‌های معادل‌سازی قابل‌قبول هستند.
درآمد
در ایران، درآمد یک متخصص علوم آزمایشگاهی با تجربه متوسط در بخش دولتی بین 10 تا 20 میلیون تومان در ماه است. در بخش خصوصی یا با راه‌اندازی آزمایشگاه، این رقم می‌تواند به‌مراتب بالاتر باشد.
مزایا و معایب رشته علوم آزمایشگاهی
مزایا
-
نقش حیاتی در تشخیص و درمان بیماری‌ها
-
امکان ادامه تحصیل در مقاطع ارشد و دکتری در گرایش‌های مختلف
-
تنوع شغلی و امکان کار در محیط‌های مختلف
-
درآمد مناسب و پایدار
معایب
-
فشار کاری بالا در برخی محیط‌ها مانند بیمارستان‌ها
-
نیاز به دقت بسیار بالا و مسئولیت‌پذیری
-
مواجهه با نمونه‌های بیولوژیکی که ممکن است برای برخی افراد چالش‌برانگیز باشد
ضرایب کنکور برای این رشته
- زمین شناسی: صفر
- زیست شناسی: 4
- شیمی: 3
- فیزیک: 2
- ریاضیات: 2
برای قبولی در این رشته لازم است در دروس زیست و شیمی قوی باشید.
1. بیوشیمی بالینی (Clinical Biochemistry)
-
تمرکز اصلی: بررسی تغییرات متابولیک و بیوشیمیایی مرتبط با بیماری‌ها
-
حوزه‌های تحقیقاتی:
-
تشخیص اختلالات متابولیک (دیابت، بیماری‌های کبدی و کلیوی)
-
مطالعه بیومارکرهای سرطان و بیماری‌های قلبی-عروقی
-
توسعه روش‌های جدید آزمایشگاهی مانند تکنیک‌های الایزا و کروماتوگرافی
-
-
کاربردها:
-
آزمایشگاه‌های تشخیص طبی
-
مراکز تحقیقاتی علوم پایه پزشکی
-
2. سم‌شناسی (Toxicology)
-
تمرکز اصلی: مطالعه اثرات سموم بر بدن و روش‌های تشخیص آن‌ها
-
حوزه‌های تحقیقاتی:
-
سموم دارویی، صنعتی و محیطی
-
فارماکوکینتیک و مکانیسم‌های سم‌زدایی
-
روش‌های پیشرفته مانند کروماتوگرافی-طیف‌سنجی جرمی (GC-MS)
-
-
کاربردها:
-
آزمایشگاه‌های پزشکی قانونی
-
نظارت بر آلاینده‌های محیطی و صنعتی
-
3. ایمونولوژی (Immunology)
-
تمرکز اصلی: مطالعه سیستم ایمنی و اختلالات مرتبط با آن
-
حوزه‌های تحقیقاتی:
-
بیماری‌های خودایمنی (ام‌اس، لوپوس، آرتریت روماتوئید)
-
ایمونوتراپی در سرطان‌ها
-
توسعه واکسن‌ها و روش‌های سرولوژی
-
-
کاربردها:
-
آزمایشگاه‌های تشخیص بیماری‌های عفونی و ایمنی
-
شرکت‌های تولیدکننده کیت‌های تشخیصی
-
4. میکروب‌شناسی (Microbiology)
-
تمرکز اصلی: شناسایی و مطالعه باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها
-
حوزه‌های تحقیقاتی:
-
مقاومت آنتی‌بیوتیکی و اپیدمیولوژی عفونت‌ها
-
روش‌های مولکولی مانند PCR و تعیین توالی ژنتیکی
-
میکروبیوم و ارتباط آن با بیماری‌های مزمن
-
-
کاربردها:
-
آزمایشگاه‌های میکروب‌شناسی بیمارستان‌ها
-
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)
-
بازار کار علوم آزمایشگاهی
علوم آزمایشگاهی از رشته‌های محبوب گروه علوم پزشکی است وبا توجه به اهمیتی که سلامتی در زندگی افراد دارد. فارغ التحصیلان علوم آزمایشگاهی به‌راحتی جذب بازار کار میشوند. بنابراین علوم آزمایشگاهی به لحاظ بازار کار و فرصت‌های شغلی در وضعیت مناسبی قرار دارد. البته در زمان انتخاب رشته به این نکته توجه کنید که برای افرادی که حساسیت‌های خاص به این گونه محیط‌های کاری دارند چندان مناسب نیست.
رتبه‌های قبولی رشته علوم آزمایشگاهی
| رتبه کشوری | رتبه منطقه | منطقه | دانشگاه | دوره |
|---|---|---|---|---|
| 4600 | 1448 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | روزانه |
| 4921 | 1552 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تبريز | روزانه-نيمسال اول |
| 5480 | 2713 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي تبريز | روزانه-نيمسال اول |
| 5888 | 1838 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 6125 | 2995 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي کرمان | روزانه |
| 6277 | 3075 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي گيلان -رشت | روزانه |
| 6739 | 2076 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | روزانه |
| 7115 | 2181 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 7266 | 3567 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي شهيدبهشتي | روزانه |
| 7291 | 2234 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تبريز | روزانه-نيمسال اول |
| 7476 | 2293 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | روزانه |
| 7690 | 3754 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | روزانه |
| 8100 | 3933 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | روزانه |
| 8121 | 3941 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 8200 | 3975 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | روزانه |
| 8281 | 4009 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي شيراز | روزانه |
| 8572 | 2607 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 8629 | 2626 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | روزانه |
| 8655 | 4192 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي شهيدبهشتي | روزانه |
| 8740 | 4223 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي مازندران -ساري | روزانه |
| 8826 | 4267 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | روزانه |
| 8959 | 4340 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي شهيدبهشتي | روزانه |
| 9068 | 2748 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 9314 | 2823 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي شيراز | روزانه |
| 9314 | 2823 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي شيراز | روزانه |
| 9352 | 2840 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | روزانه |
| 9418 | 4548 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي ايران | روزانه |
| 9651 | 4658 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي اردبيل | روزانه |
| 9738 | 4694 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي ايران | روزانه |
| 9796 | 4721 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي بيرجند | روزانه |
| 9828 | 4734 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | روزانه |
| 9918 | 4777 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي تبريز | روزانه-نيمسال دوم |
| 9981 | 3019 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي شهيدبهشتي | روزانه |
| 10026 | 3035 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي اراک | ظرفيت مازاد |
| 10080 | 3052 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 10137 | 3067 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي اصفهان | روزانه |
| 10228 | 3089 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي ايران | روزانه |
| 10286 | 3107 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي شهيدبهشتي | روزانه |
| 10296 | 3110 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 10375 | 4980 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي ايران | روزانه |
| 10390 | 2265 | منطقه 3 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 10415 | 5002 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي جندي شاپور-اهواز | روزانه |
| 10439 | 2274 | منطقه 3 | دانشگاه علوم پزشکي اروميه | روزانه |
| 10461 | 5028 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي کرمانشاه | روزانه |
| 10618 | 5102 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي شيراز | روزانه |
| 10647 | 3213 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تبريز | روزانه-نيمسال اول |
| 10780 | 5177 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي قم | روزانه |
| 10822 | 3260 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 10822 | 5194 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي بابل | روزانه |
| 10880 | 3275 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 10987 | 5283 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي شهيدبهشتي | روزانه |
| 11005 | 3299 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي شيراز | روزانه |
| 11049 | 3313 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 11066 | 5322 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي اصفهان | روزانه |
| 11256 | 5413 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي شهيدبهشتي | پرديس خودگردان |
| 11323 | 3387 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | پرديس خودگردان |
| 11337 | 3392 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي اصفهان | روزانه |
| 11356 | 5456 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي شيراز | روزانه |
| 11375 | 3406 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي البرز-کرج | ظرفيت مازاد |
| 11449 | 5501 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي همدان | روزانه |
| 11463 | 2528 | منطقه 3 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | روزانه |
| 11491 | 3436 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي اصفهان | روزانه |
| 11588 | 3462 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي شيراز | روزانه |
| 11619 | 5590 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي قم | روزانه |
| 11635 | 5598 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي اصفهان | روزانه |
| 11649 | 3479 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي بيرجند | روزانه |
| 11664 | 5612 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي شيراز | روزانه |
| 11692 | 3490 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي گناباد | روزانه |
| 11692 | 3490 | منطقه 1 | موسسه غيرانتفاعي علوم پزشکي وارستگان -مشهد | غير انتفاعي-نيمسال اول |
| 11708 | 2580 | منطقه 3 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 11708 | 3496 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | پرديس خودگردان |
| 11818 | 3536 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي شيراز | روزانه |
| 11881 | 3551 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي شيراز | روزانه |
| 11881 | 5720 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي شهيدبهشتي | پرديس خودگردان |
| 11893 | 5725 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي ايران | روزانه |
| 11906 | 2616 | منطقه 3 | دانشگاه علوم پزشکي همدان | روزانه |
| 11936 | 3563 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي اصفهان | روزانه |
| 11987 | 3579 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | پرديس خودگردان |
| 12013 | 3589 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي جهرم | روزانه |
| 12124 | 5825 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي مازندران -ساري | روزانه |
| 12153 | 3632 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي بابل | روزانه |
| 12184 | 3647 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي ايران | روزانه |
| 12209 | 3656 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي ايران | روزانه |
| 12220 | 5860 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | پرديس خودگردان |
| 12234 | 3665 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | پرديس خودگردان |
| 12270 | 3679 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تبريز | روزانه-نيمسال اول |
| 12270 | 5883 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي جندي شاپور-اهواز | روزانه |
| 12270 | 3679 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تهران | پرديس خودگردان |
| 12348 | 2729 | منطقه 3 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 12439 | 3721 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي شيراز | ظرفيت مازاد |
| 12572 | 3758 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي اصفهان | پرديس خودگردان |
| 12614 | 3770 | منطقه 1 | موسسه غيرانتفاعي علوم پزشکي وارستگان -مشهد | غير انتفاعي-نيمسال اول |
| 12635 | 6053 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي مازندران -ساري | روزانه |
| 12712 | 6091 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي ايران | روزانه |
| 12728 | 3793 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تبريز | روزانه-نيمسال اول |
| 12780 | 2851 | منطقه 3 | دانشگاه علوم پزشکي جندي شاپور-اهواز | روزانه |
| 12836 | 2868 | منطقه 3 | دانشگاه علوم پزشکي مشهد | روزانه |
| 12873 | 6172 | منطقه 2 | دانشگاه علوم پزشکي زنجان | روزانه |
| 12989 | 3854 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي تبريز | روزانه-نيمسال اول |
| 13076 | 3883 | منطقه 1 | دانشگاه علوم پزشکي کرمان | روزانه |