دانش کیمیاگری! آنان که نسبت به تبدیل مواد مختلف به مواد جدید علاقه‌مندند و دوست دارند از این هنر در قالب صنعت استفاده نمایند، می‌توانند نسبت به انتخاب رشته مهندسی شیمی اقدام کنند. دقت داشته باشید که مهندسی شیمی یکی از رشته‌های مهندسی است نه یکی از گرایش‌های رشته شیمی! پس متقاضیان این رشته، شیمیدان نیستند بلکه مهندسی محسوب می‌شوند که کمی شیمی می‌داند!
یکی از تعاریف آکادمیک این رشته‌این است: « فن كاربرد علوم پایه در جهت پیاده نمودن فرآیندهای فیزیكی و شیمیایی در مقیاس صنعتی »
آشنایی با رشته مهندسی شیمی
شیمی مطالعه ماده، خصوصیات آن، چگونگی و چرایی ترکیب یا جداکردن مواد برای تشکیل مواد دیگر و نحوه تعامل مواد با انرژی است. بسیاری از افراد، شیمی‌دانان را به‌‌عنوان دانشمندان دارای پوشش سفید می‌دانند که مایعات عجیب و غریب را در یک آزمایشگاه مخلوط می‌کنند، تصور می‌کنند، اما واقعیت این است که همه ما شیمیدان هستیم. شناخت مفاهیم اساسی شیمی تقریباً برای هر حرفه‌ای مهم است. شیمی بخشی از زندگی ما است.
و اگر بخواهید دقیق‌تر بدانید باید گفت، تقریبا هر چیزی را که در زندگی روزمرتان به کار می‌برید (اعم از پوشاک، پلاستیک، دارو، فلز، غذا، لوازم آرایش، پارچه، کاغذ و …) به کمک مهندسین شیمی ساخته شده است.
مهندسی شیمی نوعی خاص از مهندسی است که به مطالعه عملکرد و طراحی کارخانه‌های شیمیایی و همچنین روش‌های بهبود تولید می‌پردازد. مهندسان شیمی فرآیندهای اقتصادی را برای تبدیل مواد اولیه به محصولات مفید توسعه می‌دهند.
مهندسی شیمی از اصول شیمی، فیزیک، ریاضیات، زیست شناسی و اقتصاد برای استفاده موثر، تولید، طراحی، انتقال و تبدیل انرژی و مواد استفاده می‌کند. کار مهندسان شیمی می‌تواند از استفاده از فناوری نانو و نانومواد در آزمایشگاه تا فرآیندهای صنعتی در مقیاس بزرگ باشد که مواد شیمیایی، مواد اولیه، سلولهای زنده، میکروارگانیسم‌ها و انرژی را به اشکال و محصولات مفید تبدیل می‌کند.
مهندسان شیمی در بسیاری از جنبه‌های طراحی و بهره برداری از کارخانه، از جمله ارزیابی ایمنی و خطر، طراحی و تجزیه و تحلیل فرآیند، مدل سازی، مهندسی کنترل، مهندسی واکنش شیمیایی، مهندسی هسته‌ای، مهندسی بیولوژیک، مشخصات ساخت و ساز و دستورالعمل‌های عملیاتی نقش دارند. طراحی مهندسی شیمی مربوط به ایجاد برنامه‌ها، مشخصات و تجزیه و تحلیل اقتصادی برای گیاهان آزمایشی، نیروگاه‌های جدید یا اصلاحات گیاهان است.
محدودیت‌های مهندسان شیمی
مهندسان طراح اغلب در نقش مشاوره کار می‌کنند و کارخانه‌هایی را برای پاسخگویی به نیازهای مشتری طراحی می‌کنند. طراحی توسط عوامل مختلفی از جمله بودجه، مقررات دولتی و استانداردهای ایمنی محدود می‌شود. این محدودیت‌ها انتخاب فرآیند، مواد و تجهیزات را برای گیاه حکم می‌کند. یک مهندس شیمی ممکن است کار مهندس پروژه را به‌صورت تمام وقت یا بخشی از وقت انجام دهد، که به آموزش اضافی و مهارت شغلی نیاز دارد یا به‌‌عنوان مشاور گروه پروژه عمل می‌کند. در ایالات متحده آمریکا، تحصیلات فارغ‌التحصیلان مهندسی شیمی از دوره‌های لیسانس معتبر توسط ABET، معمولاً آموزش مهندسی پروژه را تحت فشار قرار نمی‌دهند، که می‌تواند با آموزش‌های تخصصی، به‌‌عنوان موارد انتخابی یا برنامه‌های تحصیلات تکمیلی به‌دست آید. مشاغل مهندسی پروژه از بزرگترین کارفرمایان مهندسان شیمی هستند.
کارشناسی مهندسی شیمی
دانشجویان این رشته در مقطع کارشناسی در برخی دانشگاهها مانند دانشگاه تهران، بدون گرایش هستند. آن‌ها دو سال پس از شروع تحصیل با توجه به سابقه‌‌ی تحصیلی و علاقه، گرایش‌شان را انتخاب می‌کنند. در حالی که در برخی از دانشگاهها از همان اول گرایش‌ها مشخص است. در حالی که بیش‌ترِ درس‌‌ها بین گرایش‌ها یکی است.
گرایش‌های مهندسی شیمی
- گرایش صنایع پتروشیمی
- صنایع نفت و گاز
- صنایع غذایی
- بیوتکنولوژی
- نانوتکنولوژی
- مهندسی فرایند
کارشناسی ارشد مهندسی شیمی
با نگاهی دقیق‌تر می‌توان توانایی‌های موجود در مهندسی شیمی خصوصا در مقطع کاشناسی ارشد را به‌طور خلاصه به‌صورت زیر دسته بندی كرد:
- شناخت و بررسی فرآیندهای شیمیایی و فیزیكی متوالی در مسیر تولید
- طراحی دستگاه‌های و سیستم‌های مورد نیاز در این مسیر
- بهینه كردن سیستم از نظركیفیت فرآورده‌ها و اقتصادی و …
گرایش‌های این مقطع نیز شامل این موارد است:
- گرایش بیوتکنولوژی
- گرایش داروسازی
گرایش دکتری مهندسی شیمی
- نانوفناوری
- مهندسی شیمی
بازار کار رشته مهندسی شیمی
آشنایی با رشته مهندسی شیمی | همه چیز درباره مهندسی شیمی
مقدمه‌ای بر مهندسی شیمی
مهندسی شیمی چیست؟
تاریخچه مهندسی شیمی
دروس رشته مهندسی شیمی
دروس پایه
- ریاضی عمومی ۱ و ۲
- فیزیک عمومی ۱ و ۲
- شیمی عمومی و شیمی آلی
- معادلات دیفرانسیل
- ترمودینامیک
- آمار و احتمال مهندسی
دروس تخصصی
- انتقال حرارت
- مکانیک سیالات
- انتقال جرم
- عملیات واحد
- طراحی راکتورهای شیمیایی
- کنترل فرایند
- شیمی صنعتی
- موازنه مواد و انرژی
- طراحی فرآیندهای شیمیایی
دروس کاربردی و آزمایشگاهی
- آزمایشگاه عملیات واحد
- آزمایشگاه راکتور
- کارگاه مهندسی
- پروژه نهایی (پایان‌نامه)
مهارت‌های لازم برای مهندسان شیمی
- تحلیل عددی و حل مسئله
- درک عمیق از مفاهیم فیزیکی و شیمیایی
- تسلط به نرم‌افزارهای مهندسی مانند Aspen Plus، MATLAB و HYSYS
- توانایی طراحی و شبیه‌سازی فرایندها
- مهارت ارتباطی و کار تیمی بالا
- مدیریت زمان و دقت در جزئیات
بازار کار و آینده شغلی مهندسی شیمی
صنایع مرتبط رشته مهندسی شیمی
- نفت، گاز و پتروشیمی
- داروسازی
- صنایع غذایی
- تولید مواد شوینده و آرایشی
- انرژی‌های نو (مانند پیل سوختی و انرژی‌های تجدیدپذیر)
- محیط زیست و تصفیه آب و فاضلاب
- پلیمر و پلاستیک
- کارخانه‌های تولید کود و سموم کشاورزی
موقعیت‌های شغلی
- مهندس فرایند
- مهندس بهره‌برداری
- کارشناس کنترل کیفیت
- طراح راکتور یا مبدل حرارتی
- پژوهشگر یا استاد دانشگاه
- مشاور صنعتی یا ایمنی
ادامه تحصیل در مهندسی شیمی
- مهندسی شیمی – طراحی فرآیند
- مهندسی شیمی – ترموسینتیک و کاتالیست
- مهندسی شیمی – محیط زیست
- مهندسی شیمی – نانوفناوری
- مهندسی پلیمر
- بیوتکنولوژی
مزایا و چالش‌های انتخاب رشته مهندسی شیمی
مزایای تحصیل این رشته
- گستردگی حوزه کاری
- درآمد نسبتاً بالا در صنایع بزرگ
- فرصت‌های بین‌المللی
- امکان کار در پروژه‌های تحقیقاتی و صنعتی
چالش‌ها تحصیل در رشته
- سختی دروس تخصصی
- نیاز به یادگیری مداوم نرم‌افزارها و تکنولوژی‌های جدید
- گاهی کار در محیط‌های صنعتی با شرایط سخت (کارخانه‌ها یا پالایشگاه‌ها)