همواره سلامتی انسان‌ها و حیوانات در معرض تهدیداتی قرار دارد. کوچک‌ترین عوامل بیماری‌زا که با چشم هم دیده نمی‌شوند میکروب‌ها هستند. میکروب‌ها شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و … می‌شوند که هر کدام پیچیدگی‌های خاص خود را دارند. بنابراین برای مبارزه با این عوامل نیاز به شناخت دقیق آن‌ها برای جلوگیری از تهدیدات ناشی از نفوذ میکروب‌ها به بدن وجود دارد. رشته میکروبیولوژی زیر مجموعه‌ای از دانش گسترده زیست شناسی است که به بررسی و مطالعه میکروارگانیسم‌ها می‌پردازد.
رشته میکروبیولوژی
میکروبیولوژی علم شناخت میکروارگانیسم‌ها یا جانداران میکروسکوپیک اعم از باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و تک‌سلولی‌ها است. این رشته به چگونگی استفاده بهینه از میکروارگانیسم‌ها جهت جلوگیری از زیان به زندگی انسان، حیوان و گیاه نیز می‌پردازد. از اهداف این رشته مبارزه با میکروارگانیسم‌های خطرناک و بیماری‌زا که حیات انسان‌ها، حیوانات و گیاهان را دچار مخاطره می‌کند است که یک میکروبیولوژیست با شناخت مسیر ایجاد بیماری می‌تواند آن را متوقف کرده و از بروز یا پیشروی بیماری جلوگیری کند. از معروف‌ترین دانشمندان میکروبیولوژیست می‌توان به لوئی پاستور و دکتر ملک‌زاده اشاره کرد. انتخاب رشته میکروبیولوژی به عاشقان زیست شناسی و اکتشاف موجودات ریز جهان پیشنهاد می‌شود. میکروبیولوژیست‌ها میکروب‌ها را مورد مطالعه قرار می‌دهند، و برخی از مهمترین اکتشافاتی که در جامعه مدرن به وجود آمده است، ناشی از تحقیقات میکروبیولوژیست‌های مشهور مانند جنر و واکسن وی علیه آبله، فلمینگ و کشف پنی سیلین، مارشال و شناسایی ارتباط هلیکوباکتر است. عفونت پیلوری و زخم معده، و زور هوسن، که ارتباط بین ویروس پاپیلوما و سرطان دهانه رحم را مشخص کرد.
آشنایی با میکروبیولوژی
میکروبیولوژی مطالعه تمام موجودات زنده است که برای مشاهده با چشم غیرمسلح بسیار کوچک هستند. این شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، پریون‌ها، پروتوزوئا و جلبک‌ها است که در مجموع به‌‌عنوان “میکروب” شناخته می‌شوند. این میکروب‌ها در چرخه مواد مغذی، تخریب بیولوژیکی، تغییر آب و هوا، فساد مواد غذایی، علت و کنترل بیماری و بیوتکنولوژی نقش اصلی دارند. با توجه به قابلیت کاربردی بودن، میکروب‌ها را می‌توان از طرق مختلف به کار گرفت: ساخت داروهای نجات دهنده زندگی، تولید سوخت‌های زیستی، تمیز کردن آلودگی و تولید / فرآوری مواد غذایی و نوشیدنی.
تحقیقات میکروبیولوژی برای تأمین بسیاری از آرزوها و چالش‌های فعلی جهانی، از جمله حفظ مواد غذایی، آب و امنیت انرژی برای یک جمعیت سالم در یک زمین قابل سکونت و همچنان ادامه دارد. تحقیقات میکروبیولوژی همچنین به پاسخگویی به سؤالات بزرگی مانند “زندگی در زمین چقدر متنوع است؟ “، و “آیا زندگی در جای دیگری در جهان وجود دارد؟ ” نیز کمک خواهد کرد
وظایف میکروبیولوژیست
- انجام آزمایش‌ها مختلف برای شناسایی انواع میکروب‌ها
- شناخت و بررسی میکروب‌ها جهت کنترل بیماری‌های عفونی
- استفاده از روش‌های مختلف برای تهیه و آزمایش داروهای جدید
- انجام آزمایش‌ها و پژوهش‌های مختلف برای کنترل کیفیت مواد غذایی و استفاده بهینه و مناسب از میکروارگانیسم‌ها در تولید مواد غذایی جدید
- انجام آزمایش‌های مختلف در جهت استفاده از میکروارگانیسم‌ها برای کنترل آلودگی‌های محیط زیست و شیوع مواد سمی
- ارائه نتایج پژوهش‌ها به افراد و منابع معتبر
انواع گرایش‌های میکروبیولوژی
- میکروبیولوژی پزشکی: به بررسی میکروب‌های بیماری زا برای انسان می پردازد. ذکر این نکته حائز اهمیت است که تعداد میکروب‌های بیماری زا در مقایسه با میکروب‌های مفید بسیار کم است.
- میکروبیولوژی غذایی : به بررسی تولید مواد غذایی با بهره گیری از میکروب‌های مفید می پردازد.
- میکروبیولوژی صنعتی : به بررسی استفاده از میکروب‌های مفید در تولید مواد صنعتی مانند اسیدها، کودها، در رفع آلودگی‌های محیط زیست، شناخت آفات گیاهی و راه‌های مقابله با آن‌ها، استخراج فلزات سنگین، تصفیه نفت و موارد دیگر می پردازد.
ویژگی‌های یک میکروبیولوژیست
- داشتن حافظه حفظی خوب
- آپدیت بودن علمی
- علاقمند به پژوهش
- دارا بودن قدرت تجزیه و تحلیل بالا
- داشتن ویژگی‌های مدیریتی
- صبور بودن
- داشتن دقت بالا
- داشتن توانمندی کار با نرم‌افزارهای آماری و کامپیوتری
مشخصات دوره
میکروبیولوژی در ایران در هر سه مقطع کارشناسی، ارشد و دکتری تدریس می‌شود. حدود 135 واحد به مقطع کارشناسی و حدود 28 واحد نیز به مقطع ارشد اختصاص دارد.
دروس تخصصی
- میکروبیولوژی محیطی و آزمایشگاه
- باکتری شناسی و آزمایشگاه
- قارچ شناسی و آزمایشگاه
- میکروبیولوژی صنعتی و آزمایشگاه
- بیوشیمی فیزیک
- مبانی فیزیولوژی گیاهی و آزمایشگاه
- ایمونولوژی و آزمایشگاه
- تکامل
- ژنتیک و آزمایشگاه
- میکروبیولوژی و آزمایشگاه
- بیوفیزیک
- شیمی عمومی و آزمایشگاه
- زیست گیاهی و آزمایشگاه
- فیزیک و آزمایشگاه
- بیوشیمی و آزمایشگاه
- زیست شناسی جانوری و ازمایشگاه
- زبان تخصصی
- باکتری شناسی و آزمایشگاه
- میکروبیولوژی غذایی و آزمایشگاه
- پروتوزئولوژی
- زیست شناسی مولکولی
- ویروس شناسی
- زیست شناسی پرتوی
- مبانی فیزیولوژی جانوری و آزمایشگاه
- زیست شناسی سلولی و آزمایشگاه
گرایش‌های کارشناسی ارشد
- میکروبیولوژی – میکروب‌های بیماری زا
- میکروبیولوژی – میکروب‌شناسی صنعتی
- میکروبیولوژی – میکروب‌شناسی محیطی
- ژنتیک در کارشناسی ارشد زیست شناسی- علوم سلولی و مولکولی
- میکروبیولوژی در کارشناسی ارشد زیست شناسی- علوم سلولی و مولکولی
- بیوشیمی در کارشناسی ارشد زیست شناسی- علوم سلولی و مولکولی
- بیوفیزیک در کارشناسی ارشد زیست شناسی- علوم سلولی و مولکولی
- زیست فناوری (بیوتکنولوژی) – گرایش میکروبی
- زیست فناوری دریا در کارشناسی ارشد زیست شناسی – علوم سلولی و مولکولی
گرایش‌های دکتری
- میکروبیولوژی- وزارت علوم
- باکتری شناسی
- توکسین‌های میکروبی
دانشگاه‌های مورد پذیرش
- دانشگاه تهران
- دانشگاه شهید بهشتی
- دانشگاه اصفهان
- دانشگاه ملایر
- دانشگاه مراغه
- دانشگاه الزهرا
- دانشگاه مازندران
- دانشگاه غیر انتفاعی علم و هنر یزد
- دانشگاه آزاد اسلامی
آینده شغلی و بازار کار
با توجه به پژوهش محور بودن این رشته و شرایط پژوهشی کشور این رشته رو به پیشرفت است، اما هنوز جایگاه اصلی خود را پیدا نکرده است. با توجه به اینکه عمر زیادی از تدریس این گرایش در دانشگاه‌های نمی‌گذرد اما توانسته جای خود را بین علاقمندان آن باز کند. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در سازمان‌ها و مراکزی مانند سازمان‌های حوزه بهداشت و درمان، آزمایشگاه‌های پاتولوژی و میکروب‌شناسی بیمارستان‌ها، پژوهشگاه‌های نفت و در بخش‌های تحقیقاتی صنایع غذایی و دارویی، کشاورزی، محیط‌زیست و … استخدام شوند. موقعیت شغلی برای مدارج بالاتر فراهم‌تر است. همچنین متخصصان این رشته می‌توانند به‌‌عنوان کارشناس آزمایشگاه تشخیص طبی، پژوهشگر،کارشناس آزمایشگاه غذا، دارو و بهداشتی،کارشناس آزمایشگاه واکسن و سرم و کارشناس مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی مشغول به کار شوند.
نکاتی برای نمونه کار میکروبیولوژی
- مهارت‌ها و تجارب خود را به طور خلاصه و مختصر بیان کنید.
- از کلمات کلیدی مرتبط با میکروبیولوژی استفاده کنید.
- بر دستاوردها و موفقیت‌های خود تأکید کنید.
- نمونه کار خود را به طور مرتب و با فرمت مناسب ارائه دهید.
- از پیوند به وب‌سایت یا نمونه کار آنلاین خود استفاده کنید.
