معرفی و انتخاب رشته مامایی

رشته مامایی از زیر مجموعه‌های‌ علوم‌ پزشکی است‌ که‌ در زمینه‌های مختلفی از جمله‌ مشاوره‌، آموزش‌، مراقبت‌، حمایت‌، درمانگری‌ و نیز تحقیقات‌ نقش بسزایی دارد. درواقع این رشته به تعلیم و تربیت‌ افراد متعهد در زمینه‌ آموزش‌ و خدمات‌ مامایی‌ که‌ با مهارت‌‌های لازم‌ به‌ ارائه‌ خدمات‌ بهداشتی‌-مامایی‌ جهت‌ تأمین‌ سلامت‌ مادران‌ و کودکان‌ مشغول هستند، می‌پردازد. مامایی امروزه در میان داوطلبان انتخاب رشته تجربی طرفدار فراوانی دارد.

نقش ماماها در دوران بارداری

معرفی رشته مامایی

یکی از اشتباهات عوام این است که فکر می‌کنند آنچه امروز به نام رشته مامایی معروف است، ادامه‌ی همان مامایی سنتی است. اما باید توجه کرد که مامایی دانشی است که بر مشاهده، ‌ آموزش، پیشگیری، تحقیق، تشخیص و درمان استوار شده است. فعالیت متخصصان این رشته از قبل از حاملگی شروع شده و تا پس از زایمان و ۶ سالگی کودک ادامه پیدا می‌کند. ماما یا Midwife شخصی است که این رشته آموزشی را گذرانده و توانایی نظارت و مراقبت زن در دوره حاملگی، زایمان و بعد از زایمان و حتی مراقبت از نوزاد را دارد.

مشخصات دوره رشته

مدت زمان مقطع‌ کاردانی‌ این رشته 2 سال‌ و در دوره‌ کارشناسی‌ 4 سال‌ است.

تعداد واحدهای‌ درسی‌ که‌ دانشجو در مقطع‌ کارشناسی‌ می‌گذراند حدود 135 واحد است‌ که‌ به شرح زیر هستند:

• 20 واحد به دروس‌ عمومی‌
• 20 واحد دروس‌ پایه‌
• 17 واحد دروس‌ اصلی‌
• 62 واحد دروس‌ تخصصی‌
• 16 واحد به کارآموزی‌

کارشناسی ارشد مامایی نیز حدود 32 واحد است که 16 واحد به دروس اختصاصی اجباری و 10 واحد به دروس اختصاصی اختیاری و پایان‌نامه اختصاص یافته است.

شایان ذکر است در مقطع‌ ‌ ارشد دارای‌ دو گرایش‌ بهداشت‌ مادر و کودک‌ و همچنین گرایش‌ آموزش‌ مامایی‌ است. خوشبختانه علاقه‌مندان به این رشته در ایران می‌توانند تا مقطع دکتری به ادامه تحصیل در این رشته بپردازند. تخصص دکتری این رشته تخصص در بهداشت باروری است.

دروس پایه رشته

• سلول شناسی و بافت شناسی
• ایمنی‌شناسی
• بیوشیمی
• میکروب‌شناسی نظری
• تشریح
• انگل‌شناسی
• قارچ شناسی
• میکروب‌شناسی عملی
• فیزیولوژی 

دروس تخصصی

• آسیب‌شناسی عمومی
• آسیب‌شناسی اختصاصی
• نوزادان
• اصول خدمات بهداشت جامعه
• کارآموزی نوزادان
• داروشناسی عمومی
• بیماری‌های کودکان
• کارآموزی بیماری‌های کودکان
• اصول و فنون پرستاری و مامایی و روش کار در اتاق عمل و زایمان
• نشانه شناسی و معاینات فیزیکی
• کارآموزی اصول و فنون پرستاری و مامایی و روش کار در اتاق عمل و زایمان
• کارآموزی نشانه شناسی و معاینات فیزیکی
• آمار حیاتی
• فیزیوپاتولوژی و بیماری‌های داخلی
• روان شناسی عمومی، روانشناسی زن و خانواده
• اصول اپیدمیولوژی و مبارزه با بیماری‌ها
• زبان انگلیسی تخصصی
• فیزیوپاتولوژی و بیماری‌های جراحی
• اصول تغذیه مادر و کودک
• کارآموزی بیماری‌های داخلی و جراحی
• تاریخ، اخلاق، قوانین و حقوق در مامایی
• ارتباطات، آموزش، بهداشت و مشاوره در بهداشت مادر و کودک و باروری
• حقوق و پزشکی قانونی در مامایی
• بهداشت مادر و کودک و باروری
• کارآموزی و پزشکی قانونی در مامایی
• مدیریت و ارتقاء کیفیت در بهداشت مادر و کودک
• جنین‌شناسی
• کارآموزی بهداشت باروری،مادر و کودک و تنظیم خانواده
• ژنتیک
• اصول روانپزشکی در مامایی
• بارداری و زایمان
• بارداری طبیعی
• اختلالات عملکرد جنسی
• کارآموزی بارداری طبیعی
• رادیولوژی، سونولوژی و الکترولوژی در مامایی و زنان
• زایمان طبیعی، ایمن و فیزیولوژیک و روش‌های کاهش درد زایمان
• اصول مدیریت و کاربرد آن در مامایی
• کارآموزی زایمان طبیعی
• بیماری‌های زنان و ناباروری
• بارداری و زایمان غیر طبیعی
• کارآموزی بیماری‌های زنان
• کارآموزی زایمان طبیعی و غیر طبیعی
• بیماری‌های داخلی و جراحی در بارداری و زایمان

 دانشگاه‌های مورد پذیرش مامایی

• دانشگاه علوم پزشکی تهران
• دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
• دانشگاه علوم پزشکی ایلام
• دانشگاه علوم پزشکی ایران
• دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
• دانشگاه علوم پزشکی بم
• دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
• دانشگاه علوم پزشکی جیرفت
• دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور
• دانشگاه علوم پزشکی زاهدان
• دانشگاه علوم پزشکی بجنورد
• دانشگاه علوم پزشکی بابل
• دانشگاه علوم پزشکی بیرجند
• دانشگاه علوم پزشکی تبریز
• دانشگاه علوم پزشکی زابل
• ·دانشکده علوم پزشکی شوشتر
• دانشگاه علوم پزشکی شاهرود
• دانشگاه علوم پزشکی سبزوار
• دانشگاه علوم پزشکی زنجان
• دانشگاه علوم پزشکی شیراز
• دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد
• دانشگاه علوم پزشکی همدان
• دانشگاه علوم پزشکی مشهد
• دانشگاه علوم پزشکی مازندران
• دانشگاه علوم پزشکی قم
• دانشکده علوم پزشکی ایرانشهر
• دانشکده علوم پزشکی کردستان
• دانشگاه علوم پزشکی ارومیه
• دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
• دانشگاه علوم پزشکی اراک
• دانشگاه علوم پزشکی قزوین
• دانشگاه علوم پزشکی بوشهر
• دانشگاه علوم پزشکی بندرعباس
• دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه
• دانشگاه علوم پزشکی کاشان
• دانشگاه علوم پزشکی گلستان
• دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
• دانشگاه علوم پزشکی کرمان
• دانشگاه علوم پزشکی لرستان
• دانشگاه علوم پزشکی گیلان
• دانشکده علوم پزشکی گناباد
• دانشگاه علوم پزشکی یزد
• دانشگاه علوم پزشکی یاسوج

آینده شغلی و درآمد

از جمله فرصت‌های شغلی برای فارغ‌التحصیلانی که نسبت به انتخاب رشته مامایی اقدام می‌کنند می‌توان به فعالیت در مراکز بهداشتی و طرح پزشک خانواده، بیمارستان‌ها، زایشگاه‌ها، درمانگاه‌ها، مدارس، کارشناس بهداشت خانواده اشاره کرد. همچنین کارشناسان مامایی می‌توانند به‌‌عنوان سرپرست و مدیر بخش‌های درمانی و سوپروایزر آموزشی در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی- درمانی مشغول شوند که بیشتر شاغلین آن دارای مدرک کارشناسی ارشد مامایی هستند. میزان درآمد یک ماما نیز کاملاً به مرکزی که مشغول به کار است بستگی دارد و به‌همین دلیل میزان درآمد ماماها متفاوت است.

ویژگی‌های شخصیتی ماما

• عشق و علاقه بالا به شغل
• روابط عمومی بالا
• اعتماد به نفس بالا
• صبر و حوصله بالا
• تصمیم‌گیری سریع و درست در شرایط بحرانی
• مهارت‌های کار تیمی قوی
• آرامش در شرایط پراسترس
• استقامت فیزیکی و ذهنی
• توان استفاده از دستگاه‌های پزشکی مربوط به شغل

وظایف ماما

• توصیه به زنان باردار برای موضوعاتی چون تغذیه سالم
• توضیح در مواردی مانند به دنیا آوردن بچه در بیمارستان، تولد طبیعی یا انواع تسکین درد
• برگزاری کلاس‌های آموزشی درمورد بارداری و پدر و مادر شدن
• بررسی سلامت مادر و کودک در طول بارداری
• کنترل کودک در طول مراحل زایمان
• تسکین درد و توصیه‌هایی در مورد روش‌های مدیریت درد
• انجام عمل زایمان (طبیعی)
• تماس با دکتر متخصص در هنگام روبرو شدن با هر مشکل
• اهنمایی و مشاوره بهداشتی زنان و دختران
• راهنمایی زنان در امر تنظیم خانواده

فرصت‌ها و چالش‌های رشته مامایی

رشته مامایی یکی از رشته‌های علوم پزشکی است که نقش کلیدی در سلامت مادر و کودک دارد. ماماها از دوران پیش از بارداری تا پس از زایمان، مراقبت‌هایی تخصصی و انسانی ارائه می‌دهند و در ارتقاء سلامت خانواده و جامعه سهمی مهم ایفا می‌کنند. با وجود اهمیت روزافزون این حرفه، ورود به آن با فرصت‌ها و چالش‌هایی همراه است که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود.

فرصت‌های رشته مامایی

1. نقش مؤثر در سلامت جامعه

مامایی یکی از معدود رشته‌های علوم پزشکی است که رابطه‌ای مستقیم، عمیق و بلندمدت با زنان و خانواده‌ها برقرار می‌کند. ماماها می‌توانند نقش فعالی در پیشگیری از بیماری‌ها، ارتقاء سلامت باروری، کاهش مرگ‌ومیر مادران و نوزادان و حمایت روانی از زنان ایفا کنند.

2. بازار کار گسترده

با افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت مراقبت‌های بارداری و زایمان، نیاز به خدمات تخصصی مامایی در بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، مراکز بهداشتی، مطب‌های شخصی و مراکز مشاوره باروری افزایش یافته است. همچنین، امکان فعالیت در قالب مامای همراه (Doula) و در حوزه زایمان طبیعی در حال رشد است.

3. امکان کار مستقل

فارغ‌التحصیلان این رشته در صورت دریافت مجوزهای قانونی، می‌توانند به‌صورت مستقل در مطب‌های مامایی فعالیت کنند و خدماتی مانند مراقبت دوران بارداری، آموزش زایمان، مشاوره تنظیم خانواده و پیگیری سلامت مادر و نوزاد ارائه دهند.

4. ادامه تحصیل و ارتقاء علمی

رشته مامایی امکان ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی‌ارشد (مانند مامایی، سلامت باروری، آموزش پزشکی، علوم تغذیه) و دکتری (مانند آموزش در مامایی، سلامت جامعه) را فراهم کرده و مسیر رشد علمی و دانشگاهی را برای علاقه‌مندان هموار می‌سازد.

چالش‌های رشته مامایی

1. فشار روانی و جسمی بالا

مامایی شغلی پرمسئولیت است که با شرایط بحرانی، شیفت‌های شبانه، حضور در زایمان‌های اورژانسی و ارتباط مستمر با بیماران همراه است. این عوامل می‌توانند باعث فرسودگی شغلی یا اضطراب شوند، به‌ویژه در نبود حمایت روانی کافی.

2. محدودیت‌های قانونی و شغلی

در برخی مناطق، استقلال حرفه‌ای ماماها محدود شده است. در این میان، بخش زیادی از تصمیم‌گیری‌های درمانی در اختیار پزشکان متخصص قرار دارد. این موضوع گاهی باعث کاهش رضایت شغلی و محدودیت در بروز توانمندی‌های مامایی می‌شود.

3. درآمد ناپایدار و رقابت شغلی

در برخی مناطق به‌ویژه شهرهای بزرگ، به‌دلیل تعداد زیاد فارغ‌التحصیلان و رقابت بالا، یافتن شغل مناسب یا راه‌اندازی مطب مستقل برای ماماها ممکن است با دشواری همراه باشد. همچنین، تعرفه پایین خدمات مامایی و عدم پوشش بیمه‌ای کافی نیز می‌تواند بر درآمد ماماها تأثیرگذار باشد.

4. عدم آگاهی عمومی نسبت به جایگاه ماما

در بسیاری از جوامع، هنوز آگاهی کافی درباره نقش و توانمندی‌های ماماها وجود ندارد و بسیاری از خانواده‌ها تنها به پزشکان مراجعه می‌کنند. این موضوع می‌تواند جایگاه اجتماعی و اعتماد عمومی به ماماها را تحت تأثیر قرار دهد.

رتبه‌های قبولی رشته مامایی